Не мора да значи дека некој е веднаш депресивен ако спие премногу или не може да заспие – можно е да се во прашање некои други здравствени потешкотии, но и стрес од претходниот работен ден или само моментални животни околности. Затоа, важно е континуирано да се грижите за сопственото ментално здравје, да бидете свесни за вашите силни и слаби страни, а со тоа и за можностите што можете да ги искористиме за личен раст и развој. Кога е време да се побара помош и како да се препознаат симптомите на анксиозност и депресија, објаснува психологот Николина Водановиќ.
ГЛАВНИ СИМПТОМИ НА АНКСИОЗНОСТ И ДЕПРЕСИЈА – КОИ СЕ, КАКО ДА СЕ ПРЕПОЗНААТ, СЕ РАЗЛИКУВААТ ЛИ КАЈ ДЕЦАТА И ВОЗРАСНИТЕ?
Анксиозните и депресивни потешкотии стануваат се поголем проблем меѓу луѓето. Анксиозните нарушувања може да се класифицираат според физички, когнитивни, емоционални и бихејвиорални симптоми. Така, физичките симптоми вклучуваат срцебиење, потешкотии со дишењето, чувство ба гушење, треперење на телото, потење, гадење, повраќање, топли или ладни бранови, стегање во градите и слични симптоми.
Когнитивните вклучуваат загриженост, заборавеност, тешкотии со концентрацијата, тешкотии со помнењето, предвидување страшни настани во иднина, лоша слика за себе и ситуации и верувања дека работите ќе завршат лошо. Емоционалните симптоми се манифестираат во нервоза, немир, неизвесност, напнатост, присуство на разни стравови, а меѓу нив е и стравот од губење контрола, а вклучуваат и раздразливост и несоница. Бихејвиоралните се однесуваат на ситуации во кои луѓето избегнуваат ситуации и контакти со луѓе кои им предизвикуваат анксиозност, како и срамежливост, повлеченост и несигурност во социјалните контакти.
Симптомите на депресија можат да се манифестираат во промени во расположението, а личноста на тој начин се чувствува тажно, обесхрабрено, безнадежно, празно и како да нема чувства или да чувствува вознемиреност. Во симптомите на депресија се вбројуваат и губење на интерес – луѓето може да изгубат интерес за активности и хоби во кои уживале до неодамна или ги сметале за пријатни, можно е и социјално повлекување, а кај некои луѓе исто така можно е и намалување на сексуалната желба во однос на претходниот период. Потешкотиите со спиењето, кои се манифестираат во форма на несоница, отежнато заспивање, будење во текот на ноќта и неможност повторно да заспиете или прерано будење, исто така може да бидат некои од симптомите на депресија, исто како и претераното спиење. Намалената животна енергија исто така може да биде еден од показателите дека лицето се бори со депресија, се манифестира во континуирано чувство на замор и исцрпеност кое лицето го чувствува иако претходно немал физички напор, а малите дневни активности како на пр. миењето заби и облекувањето може да биде многу исцрпувачки за личноста.
Чувството на безвредност или вина може да биде еден од посилните симптоми на депресија, бидејќи личноста може да има нереални размислувања и заклучоци за себе и да се гледа себеси негативно и помалку вредно. Оваа категорија на симптоми подразбира преокупација со вина и мали лични неуспеси од минатото, прекумерна самокритичност, но и фактот дека луѓето може да имаат претерано чувство на одговорност за некои неповолни случувања и често се обвинуваат себеси за болести и тешкотии поврзани со болест. (на пример, тешкотии во социјалните односи и работната средина ). Исто така, индиција за депресија може да бидат и потшкотиите во концентрацијата, размислувањето, помнењето и донесувањето одлуки.
КАКО ДА ВОДИТЕ ГРИЖА ЗА МЕНТАЛНОТО ЗДРАВЈЕ И ДА СПРЕЧИТЕ ПРОБЛЕМИ?
Кога се зборува за менталното здравје, темата често се свртува кон психички нарушувања и емоционални тешкотии како депресија, анксиозни нарушувања или зависности, но менталното здравје како поим значи многу повеќе од само отсуство на психичка болест.
Светската здравствена организација го дефинира менталното здравје како “благосостојба во која поединецот ги реализира своите потенцијали, може да се справи со секојдневните животни стресови, може да работи продуктивно и плодно и е во состојба да придонесе за својата заедница“.
Од дефиницијата на СЗО, која вели дека “здравјето е состојба на целосна физичка, ментална и социјална благосостојба, а не само отсуство на болест и немоќ“, видливо е дека нема здравје ако нема ментално здравје. Менталното здравје не значи дека сме секогаш среќни и пријатно расположени. Сите ние се соочуваме со животни тешкотии, стресови и загуби и потоа се чувствуваме исплашени, загрижени, лути, тажни… Доброто ментално здравје ни овозможува да ги прифатиме нашите емоции и да се справиме со тешкотиите користејќи ги нашите ресурси, вештини и способности.
Менталното здравје подразбира и способност да се менуваме, прилагодуваме и справуваме со тешкотиите и стресот. Да речеме дека подготвуваме вечера за пријатели и во последен момент сфаќаме дека сме заборавивме да купиме салата. Кога сме во добро ментално здравје, можеме да размислуваме за други можности: можеме да истрчаме до продавница, можеме да се откажеме од салатата, можеме да побараме од некој од гостите да купи салата при доаѓањето, можеме да погледнеме во фрижидер да види дали имаме некаква алтернатива… На овој начин, ја задржуваме флексибилноста и можеме да ги решиме проблемите. Кога не е нарушено ментално здравје, почнуваме да ја губиме таа флексибилност и секогаш ги користиме истите стратегии за соочување со проблемите, без разлика дали се соодветни за ситуацијата или не. Или избегнуваме соочување со тешкотиите општо, во горе наведената ситуација тоа би значело, на пример, откажување на вечерата.
КОЛКУ ДЕНЕС ЛУЃЕТО СЕ ПОДГОТВЕНИ ОТВОРЕНО И ТОЛЕРАНТНО ДА ГИ ПРИФАТАТ МЕНТАЛНИТЕ ПОТЕШКОТИИ КАКО РЕАЛЕН ПРОБЛЕМ КОЈ НЕ ЗАСЛУЖУВА СТИГМАТИЗАЦИЈА И ДИСКРИМИНАЦИЈА?
Менталното здравје нè засега сите нас, и од исклучителна важност е државата и општеството да ја препознаат важноста за зачувување на менталното здравје на граѓаните и да се вклучат во истражување, планирање и спроведување на активности кои го промовираат и поддржуваат развојот на менталното здравје, како во образовниот систем, така и во останатите сегменти на општеството.
Потребата за квалитетна и долгорочна психосоцијална поддршка е голема, листите на чекање се долги, а бројот на професионалци кои се достапни за давање психосоцијални услуги, како и достапната бесплатна психосоцијална поддршка и помош, е многукратно помала и не успева да излезе во пресрет и да одговори на потребите и барањата на поединецот и заедницата кога зборуваме за зачувување, подобрување и заштита на менталното здравје. Имајќи ги предвид толку долгите листи на чекање, заклучуваме дека граѓаните се сè поотворени кога зборуваме за менталното здравје, а во исто време се поподготвени да ја преземат гриѓата за сопствената благосостојба во свои раце и да се осмелат да побараат стручна поддршка. Се чини дека постепено, но сигурно, се трга стигмата во општеството од теми кои вклучуваат ментално здравје, анксиозност, депресија и барање помош.
