Обложени се со клетки кои создаваат слуз, што спречува исушување на внатрешноста на носот во текот на дишењето. Постојат неколку парасинуси наречени по коските кои ги окружуваат:
- Фронталните синуси се во долниот дел на челото, над носот
- Максиларните синуси се наоѓаат над јагодиците од двете страни на носот
- Етмоидните синуси се покрај горниот нос, помеѓу очите
- Сфеноидните синуси се над носот, во средината на черепот.
Носот се отвора во носната шуплина, која е поделена во два носни ходници низ кои воздухот поминува во текот на дишењето. Носната шуплина се наоѓа над коската која поминува низ устата и на задната страна се спојува со ждрелото. Параназалните синуси и носната шуплина заедно го филтрираат и загреваат воздухот и го прават влажен пред да отиде во белите дробови.
Ракот на параназалните синуси и носната шуплина е подвид на малигни тумори на главата и вратот. Различни видови на клетки во параназалните синуси и носната шуплина може да станат малигни, а најчестиот тип е карцином на плочестите (сквамозни) клетки. Овој вид на рак се појавува во тенките рамни клетки кои ја обложуваат внатрешноста на параназалните синуси и носната шуплина. Другите видови на рак на ова подрачје вклучуваат:
- Аденокарциноми: тумори на жлездестиот епител
- Меланоми: започнуваат во клетките наречени меланоцити, клетки кои и даваат на кожата природна боја
- Саркоми: рак кој започнува во мускулите или сврзното ткиво
- Инвертни папиломи: бенигни тумори кои се појавуваат внатре во носот, помал дел од нив може да премине во малигна форма.
РИЗИК ФАКТОРИ
Ризик фактори за рак на параназалните синуси и носната шуплина вклучуваат:
Изложеност на одредени хемикалии или прашина на работното место (некои од ризичните занимања се производство на мебел, работа во пилана, обработка на дрво (столарија), изработка на чевли, металургија, работа во мелница или пекара)
- Инфекција со хуман папилома вирус (ХПВ)
- Машки пол, возраст над 40 години
- Пушење
ЗНАЦИ И СИМПТОМИ
Првите симптоми на болеста често се неспецифични, односно може да бидат предизвикани како од рак на параназалните синуси и носната шуплина, така и од други (бенигни) состојби/болести. Исто така, кај дел од болните нема никакви симптоми во рана фаза на болеста, туку се појавуваат дури по некое време, како се зголемува туморната маса.
Секако треба да се јавите на лекар ако сте забележале нешто од следново:
- Блокирани синуси кои не се чистат или притисок во подрачјето на синусите
- Главоболки или болки во подрачјето на синусите
- Течење на носот
- Крварење од нос
- Јазол или рана во носот која не заздравува
- Трнење во лицето
- Отекување или други проблеми со очите, како што е двоен вид или очи насочени во различни правци
- Болка во горните заби, заби што се клатат или протези кои веќе не стојат добро
- Болка или притисок во увото
ПОСТАВУВАЊЕ ДИЈАГНОЗА
Основата е детален преглед на болниот и земање темелна историја на болести. Прегледот на пациентот е важен за да се провери евентуално присуство на знаци на болеста, како што се јазли, зголемени лимфни јазли или што било друго што се чини необично. Обично се прави заеднички преглед на носот, лицето и вратот. Доколку се најде суспектна лезија, можно е да биде потребна биопсија. Се работи за земање клетки или ткиво за патологот да може да ги прегледа под микроскоп и да провери дали има знаци на рак. Точниот вид на потребната биопсија ќе ја одреди лекарот. Назоскопијата е ендоскопска постапка со која со директен преглед бараат ненормално подрачје внатре во носот. Назоскопот е тенок инструмент како цевка со светлина и леќа за гледање. За земање примерок од ткивото може да се користи и посебен алат на назоскопот.
Откако ќе се дијагностицира рак на параназалните синуси и носната празнина, се прават тестови за да се открие дали клетките на ракот се прошириле во параназалните синуси и носната празнина или на други делови од телото. Најчесто се прават радиолошки испитувања како КТ, МР, ПЕТ/КТ и други.
ПРОГНОЗА И СТАДИУМ НА БОЛЕСТА
Прогнозата и можностите за лекување зависат од тоа каде се наоѓа туморот во параназалниот синус или носната шуплина, дали се проширил на оддалечни органи, големината на туморот, видот на ракот, возраста на пациентот и неговата општа здравствена состојба, како и дали ракот е прв пат дијагностициран или повторно се појавил (рецидив). Ракот на параназаланите синуси и носната шуплина често е во напредната фаза при дијагнозата и тешко е да се излекува. По завршеното лекување важно е доживотно често и внимателно следење бидејќи постои зголемен ризик од развој на друг вид на рак на главата или вратот. Болеста се дели во 4 стадиуми, четвртата фаза означува многу напредната болест или присуство на метастази. Колку е повисок стадиумот, болеста е понапредната и прогнозата и можностите за лекување полоши/послаби.
ЛЕКУВАЊЕ
Различни видови третмани се достапни за пациентите со рак на параназалните синуси и носната шуплина. Некои третмани се стандардни (лекување кое моментално се користи), а некои се тестираат во клинички испитувања. Со оглед на комплексноста на оваа болест, лекувањето на пациентите со рак на параназалните синуси и носната шуплина треба да биде планиран од тим лекари кој има стручност во лекувањето на ракот на главата и вратот.
Пациентите со оваа болест може да имаат потреба од специјална помош при прилагодување на проблемите со дишењето или други несакани ефекти од ракот и неговото лекување. Доколку со операцијата се отстрани поголем дел од ткивото или коската околу параназалните синуси или носната шуплина, можно е да биде потребна пластична операција за да се поправи дефектот.
Се користат три типа на стандарден третман – хирургија (операција), радиотерапија (зрачење) и хемотерапија. Специфичниот третман кај поединечен пациент зависи од видот на туморот, општата состојба на пациентот и стадиумот на болеста. Со оглед на тоа дека туморите на параназалните синуси и носот се група на болести, секоја болест/локација има свои специфичности. Поголемиот дел од пациентите ќе имаат потреба од комбинација на повеќе форми на лекувањето за да се постигнат оптимални резултати.
