Пишуваат:
Проф. Сајмон Гејн – ринолог и хирург на Универзитетот во Лондон
Проф. Џејн Паркер – експерт за хемија на вкусовите на Универзитетот Ридинг во Лондон
Од првите извештаи кои стигнаа од Вухан, Иран, а подоцна и од Италија, знаевме дека губењето на сетилото за мирис, односно аносмијата, е значаен симптом на болеста. Сега, по неколкумесечни извештаи и клинички наоди, мислиме дека имаме модел како овој вирус може да предизвика губење на осетот за мирис.
- Една од најчестите причини за губењето на сетилото за мирис е вирусна инфекција, како настинка, синуси или други инфекции на горните дишни патишта.
- Коронавирусите кои не предизвикуваат смртоносни болести, се едни од причините за настинки и познато е дека доведуваат до губењето на осетот за мирис.
Во повеќето вакви случаи, сетилото за мирис се враќа кога симптомите се јасни, бидејќи неговото губење е едноставно последица на блокирањето на носната шуплина, што спречува молекулите на аромата да дојдат до олфакторните рецептори во носот. Во некои случаеви губењето на сетилото за мирис може да трае со месеци, па дури и со години. За новиот коронавирус SARS-CoV-2, образецот на губење на осетот за мирис е поинаков.
Многу лица со КОВИД-19 пријавиле изненадно губење на мирисот, а потоа изненадно и целосно враќање на нормалниот мирис за една или две недели.
Интересно е дека многу од овие пациенти кажале дека носот им е чист, па губењето на осетот за мирис не може да се препише на блокираната носна шуплина велат лекарите. За други, губењето на осетот за мирис е продолжен, а неколку недели подоцна се уште немале чувство за мирис.
Било која теорија за аносмијата кај КОВИД-19 мора да се објасни со два обрасци.
Ваквото изненадно враќање на нормалниот мирис сугерира опструктивен губиток на мирисот во кој молекулите на аромата не можат да дојдат до рецепторите во носот.
Сега кога имаме КТ скенирање на носната шуплина и синусите на лице со изгубен осет за мирис како последица на КОВИД-19, можеме да видиме дека дел од носот кој е задолжен за мирис е блокиран од отеченото меко ткиво и слузта, познато како синдром на процеп.
Остатокото од носот и синусите изгледаат нормално и пациентите немаат проблеми со дишењето на нос. Знаеме дека начинот на кој SARS-CoV-2 го инфицира телото е така што се врзува за АСЕ2 рецепторите на површината на клетките кои се наоѓаат на линијата на горните дишни патишта.
Протеинот наречен TMPRSS2 тогаш му помага на вирусот да ја нападне клетката. Кога еднаш ќе влезе во неа, вирусот може да повторува, што предизвикува воспалителен одговор на имуниот систем.
Тоа е појдовна точка за хаос и уништување кое овој вирус еднаш го предизвикува во телото. На почетокот мислевме дека вирусот може да ги инфицира и уништи мирисните неврони. Ова се клетки кои го пренесуваат сигналот од аромата на молекулот во носот во подрачјето во мозокот каде тие сигнали се толкуваат како “мирис“.
Но, меѓународната соработка покажа дека АСЕ2 протеини не се најдени на мирисните неврони. Но, најдени се на клетките кои ги поддржуваат мирисните неврони. Очекуваме да тие поддржувачки клетки веројатно бидат оние кои вирусот ги оштетил, а имунолошкиот одговор предизвикал отекување на таа област, но олфакторните неврони ќе ги остави недопрени. Кога имуниот систем се соочил со вирусот, отокот престанува и молекулите на аромата имаа јасен пат до своите неоштетени рецептори и осетот за мирис се враќа во нормала.
Зошто мирисот кај некои пациенти со КОВИД-19 не се враќа во нормала?
Ова е повеќе на ниво на теорија, но произлегува од она што го знаеме за воспаленијата во останатие системи.
Воспаление е реакција на телото на оштетување и резултира со ослободување на хемикалии кои го уништуваат ткивото кое во тоа е вклучено. Кога ова воспаление е силно, остантите клетки во близина почнуваат да се оштетуваат. Се смета дека тоа е поврзано со друга фаза во која олфакторните неврони се оштетени.
Опоравувањето на мирисот е многу побавен, бидејќи на олфакторните неврони им е потребно време да се регенерираат со обезбедување на матични клетки во слузницата на носот.
Почетното опоравување често е поврзано со изменет мирис, појава позната како паросмија, при што работите не мирисаат како што мирисале некогаш.
