Срцев застој е состојба во која срцето ненадејно престанува да пумпа крв низ телото, што резултира со прекин на циркулацијата на крвта. Ова може да доведе до престанок на функционирањето на виталните органи, како мозокот, и ако не се преземат итни мерки, може да биде фатално за многу кратко време.
Срцевиот застој обично настанува поради електрични нарушувања во срцето кои предизвикуваат неправилен ритам, или аритмија. Најчестата аритмија која води до срцев застој е вентрикуларната фибрилација, која се карактеризира со хаотични и неефикасни контракции на срцевите комори.
Симптомите на срцев застој вклучуваат:
- Ненадеен губиток на свест.
- Непостоење на пулс.
- Непостоење на дишење.
Првата помош за лице кое има срцев застој вклучува:
- Повикајте итна медицинска помош веднаш.
- Започнете со кардиопулмонална реанимација (КПР) веднаш: компресии на градите и вештачко дишење.
- Користете автоматизиран надворешен дефибрилатор (АНД) ако е достапен, следејќи ги упатствата.
Брзото дејствување е клучно за преживување и минимизирање на долгорочните последици од срцевиот застој. Срцевиот застој може да биде предизвикан од различни состојби и нарушувања, а се дели на неколку типови врз основа на причините и начинот на кој се случува. Главните типови на срцев застој се:
- Вентрикуларна фибрилација (VF): Ова е најчестиот тип на срцев застој. Се карактеризира со хаотични и брзи контракции на срцевите комори, што резултира со неефикасно пумпање на крвта.
- Вентрикуларна тахикардија (VT): Ова е состојба при која срцето чука многу брзо, но ритамот е редовен. Ако е продолжена или нелекувана, VT може да премине во вентрикуларна фибрилација и да предизвика срцев застој.
- Асистолија (асистолија или “рамна линија”): Ова е состојба при која нема електрична активност во срцето, што значи дека срцето не чука и не пумпа крв. Асистолија е често знак на краен стадиум на срцев застој и има многу малку шанси за преживување.
- Пулселес електрична активност (PEA): Оваа состојба се карактеризира со присуство на електрична активност на срцето без механичка пумпна функција. Иако срцето покажува електрична активност на ЕКГ, не постои ефективен пулс.
Првичната помош и третманот за секој од овие типови на срцев застој вклучуваат кардиопулмонална реанимација (КПР) и дефибрилација, ако е применливо. Брзата и соодветна реакција е клучна за зголемување на шансите за преживување и минимизирање на долгорочните оштетувања.
Срцевиот застој е итна медицинска состојба која се јавува ненадејно и може да биде фатална ако не се третира веднаш. Знаците и симптомите на срцев застој вклучуваат:
- Ненадеен губиток на свест: Лицето може да се онесвести или да падне без предупредување.
- Непостоење на пулс: При проверка на пулсот (обично на вратната артерија или зглобот), нема да се почувствува пулс.
- Непостоење на дишење: Лицето нема да дише или дишењето ќе биде неправилно и многу слабо (агонално дишење).
- Ненадејна слабост или заматен вид: Некои луѓе можат да почувствуваат ненадејна слабост или заматен вид пред губењето на свеста.
- Болка или нелагодност во градите: Иако не е секогаш присутна, болката во градите може да претходи на срцевиот застој, особено ако е предизвикан од срцев удар.
- Несвесни конвулзии или грчење: Во некои случаи, лицето може да има краткотрајни конвулзии како резултат на недостиг на кислород во мозокот.
Срцевиот застој е итна ситуација и бара веднаш дејствување. Ако сведочите лице кое ги покажува овие знаци и симптоми, треба веднаш да повикате итна медицинска помош и да започнете со кардиопулмонална реанимација (КПР). Ако е достапен, употребата на автоматизиран надворешен дефибрилатор (АНД) може значително да ги зголеми шансите за преживување.
Срцевиот застој може да биде предизвикан од различни медицински состојби и фактори. Главните причини за срцев застој вклучуваат:
- Срцеви заболувања:
- Коронарна артериска болест: Намалена крвоснабдување на срцевиот мускул поради стеснување или блокирање на коронарните артерии.
- Срцев удар (миокарден инфаркт): Настанува кога еден дел од срцевиот мускул не добива доволно кислород поради блокада на артерија, што може да предизвика електрични проблеми и срцев застој.
- Кардиомиопатија: Болести на срцевиот мускул кои го ослабуваат и го отежнуваат нормалното функционирање.
- Електролитни нарушувања:
- Дисбаланс на електролити: Промени во нивото на калиум, калциум и магнезиум во крвта можат да предизвикаат срцеви аритмии и застој.
- Артимии:
- Вентрикуларна фибрилација: Хаотични и брзи контракции на срцевите комори.
- Вентрикуларна тахикардија: Брзи и редовни контракции на коморите кои може да преминат во фибрилација.
- Задушување (аспирација), давење, или гушење:
- Овие состојби можат да предизвикаат недостаток на кислород, што може да доведе до срцев застој.
- Срцева инсуфициенција (срцево попуштање):
- Состојба при која срцето не може ефективно да пумпа крв.
- Тромбоемболии:
- Пулмонален емболизам: Крвен згруток во белите дробови кој може да го оптовари срцето и да предизвика застој.
- Вродени срцеви дефекти:
- Аномалии во структурата на срцето кои можат да предизвикаат електрични и функционални проблеми.
- Тешка инфекција или сепса:
- Инфекции кои можат да предизвикаат срцеви проблеми и застој.
- Медицински третмани и лекови:
- Несакани реакции на лекови или предозирање со дроги можат да предизвикаат срцев застој.
- Траума:
- Повреди на градниот кош или други делови од телото кои можат да го оштетат срцето.
Разбирањето на причините за срцев застој е клучно за превенција и рано препознавање на ризиците, што може да помогне во спасување животи.
ДИЈАГНОЗИ НА СРЦЕВ ЗАСТОЈ
Дијагнозата на срцев застој се поставува итно и обично се базира на клиничките знаци и симптоми. Брзото препознавање и дејствување се клучни за спасување на животот на пациентот. Главните методи за дијагностика на срцев застој вклучуваат:
- Клинички преглед:
- Проверка на свесност: Пациентот е без свест.
- Пулс: Непостоење на пулс (обично се проверува на вратната артерија или зглобот).
- Дишење: Непостоење на дишење или агонално дишење.
- Електрокардиограм (ЕКГ):
- Асистолија: Рамна линија, што укажува на целосен прекин на електричната активност.
- Вентрикуларна фибрилација: Хаотичен, неправилен ритам.
- Пулселес електрична активност (PEA): Електрична активност присутна на ЕКГ, но без ефективен пулс.
- Мониторинг на виталните знаци:
- Крвен притисок: Обично многу низок или не може да се измери.
- Сатурација на кислород: Многу ниска или не може да се измери.
- Лабораториски тестови (после иницијалната реанимација):
- Електролити: Проверка на нивото на калиум, калциум, магнезиум и други електролити.
- Кардијални ензими: Присуство на ензими како тропонин кои укажуваат на срцев удар.
- Крвна гас анализа: Проценка на нивоата на кислород и јаглерод диоксид во крвта.
- Имaging студии (после иницијалната реанимација):
- Рендген на градниот кош: Проверка на положбата на срцето и белите дробови, барање за знаци на срцево попуштање, пневмоторакс или други состојби.
- Ехокардиографија: Ултразвучен преглед на срцето за проценка на срцевата функција и структура.
Дијагностичкиот процес обично започнува со итни мерки за стабилизација на пациентот, како кардиопулмонална реанимација (КПР) и дефибрилација, ако е применливо. По стабилизацијата, дополнителни тестови и прегледи се изведуваат за да се идентификува основната причина за срцевиот застој и да се планира понатамошниот третман.
1. Повикајте итна медицинска помош
- Веднаш повикајте брза помош или итна медицинска служба.
2. Кардиопулмонална реанимација (КПР)
- Започнете КПР веднаш: Компресии на градите и вештачко дишење.
- Компресии на градите: Ставете ги рацете една врз друга во центарот на градниот кош и притискајте силно и брзо, околу 100-120 компресии во минута.
- Вештачко дишење: Ако сте обучени, дајте 2 вдишувања после 30 компресии. Ако не сте обучени, продолжете само со компресии.
3. Дефибрилација
- Користете автоматизиран надворешен дефибрилатор (АНД) ако е достапен: АНД уредите се дизајнирани за лесна употреба и даваат гласовни команди.
- Следете ги упатствата: Прикачете ги електродите на градниот кош на пациентот како што е покажано на уредот и следете ги упатствата за да доставите шок ако е потребно.
4. Напредна животна поддршка
- По пристигнување на медицинскиот тим, ќе бидат преземени следните мерки:
- Администрација на лекови: Адреналин (епинефрин), амјодарон и други антиаритмици.
- Интубација и вентилација: Ако е потребно, за одржување на дишењето.
- Мониторинг и напредна дијагностика: Континуирано следење на срцевиот ритам, крвен притисок и сатурација на кислород.
5. Пост-реанимациска грижа
- Стабилизација: Одржување на стабилен крвен притисок и оксигенација.
- Контрола на температурa: Хипотермичка терапија за да се намали оштетувањето на мозокот.
- Дијагностика и третман на основната причина:
- Коронаран ангиограф: За идентификација и третман на коронарна артериска болест.
- Ехокардиографија: За проценка на функцијата и структурните абнормалности на срцето.
- Лабораториски тестови: Проверка на електролити, крвни гасови и кардијални ензими.
Брзата и ефективна интервенција е клучна за зголемување на шансите за преживување и минимизирање на долгорочните оштетувања од срцевиот застој.
Автоматскиот надворешен дефибрилатор (АНД) е уред кој се користи за да се третираат лица кои имаат срцев застој. АНД е дизајниран да биде лесен за употреба од страна на нестручни лица, што го прави достапен за употреба во итни ситуации пред пристигнувањето на медицинската помош. Еве ги клучните аспекти на АНД:
Функции и компоненти на АНД
- Детекција на срцев ритам:
- АНД уредот ги анализира електричните сигнали на срцето преку електроди поставени на градниот кош на пациентот. Уредот автоматски одредува дали ритамот на срцето е таков што бара дефибрилација.
- Дефибрилација:
- Ако уредот детектира срцев ритам кој може да се третира со дефибрилација (како вентрикуларна фибрилација или вентрикуларна тахикардија), ќе даде инструкции за применување на електричен шок за да се рестартира срцевиот ритам.
- Гласовни и визуелни инструкции:
- АНД уредите даваат јасни гласовни и/или визуелни инструкции за секој чекор од процесот на дефибрилација, што ги води корисниците низ процесот на поставување на електродите и применување на шокот.
Кога и како се користи АНД
- Проверка на свест и дишење:
- Ако лицето е без свест и не дише нормално, веднаш повикајте итна медицинска помош и побарајте АНД уред.
- Поставување на електродите:
- Отворете го уредот и следете ги упатствата. Електродите треба да се постават на градниот кош на пациентот: една електрода под десната клучна коска и другата електрода на страничниот дел од градниот кош под левото пазуво.
- Анализа на ритамот:
- АНД уредот автоматски ќе ја анализира срцевата активност и ќе одреди дали е потребен шок.
- Применување на шок:
- Ако уредот одреди дека е потребен шок, ќе даде инструкции да се обезбеди дека никој не го допира пациентот и ќе побара од вас да притиснете копче за да се даде шокот.
- Продолжување со КПР:
- После применувањето на шокот, уредот ќе ве упати да продолжите со кардиопулмонална реанимација (КПР) доколку е потребно и ќе ве извести кога да престанете за повторна анализа на ритамот.
Предности на АНД
- Достапност: АНД уредите се достапни во многу јавни простори, како аеродроми, училишта, спортски арени и трговски центри.
- Едноставност на употреба: Уредите се дизајнирани да бидат користени од страна на лица без медицинско образование, со јасни инструкции.
- Брзина: Брзата употреба на АНД значително ги зголемува шансите за преживување кај лица со срцев застој.
АНД уредите се важен алат за прва помош во итни случаи и можат да спасат животи со брза и точна интервенција.
