Пишува: Научен сор д-р Гордана Мирчевска, Специјалист микробиолог, магистер и доктор на науки по медицинска микологија
Институт за Микробиологија и паразитологија, Медицински Факултет, Скопје
Антимикробната резистенција е недвојбено една од најголемите закани и предизвици на клиничката медицина и јавното здравство во овој век. Додека клиничарите се борат секојдневно со мултирезистентните бактерии, една нова мултирезистентна габичка, од групата квасници, влезе во радарот на епидемиолозите во 2009 година, а во меѓувреме прерасна во потенцијална сериозна закана, која се појави во 27 земји ширум целиот свет. Нејзиното име е Candida auris. Приказната за оваа габичка започнува во 2009 година, кога за првпат беше идентифицирана во Јапонија, кај пациентка на 70 години хоспитализирана во болница во Токио, која развила инфекција на надворешниот ушен канал, без клинички одговор на применетата антимикробна терапија.
Приказната за оваа квасница можеби и би завршила во 2009 година – со воведување на нов специес, нова номенклатура, внес на оваа квасница во книгите, освен еден факт, а тоа е дека оваа квасница демонстрирала висок степен на резистенција кон постоечките антифунгални средства. Во исто време, во Јужна Кореја се појавуваат два, неповрзани пациенти, кои во исто време развиваат сепса со оваа новооткриена квасница.
И во двата случаи, оваа квасница била резистентна на азолите и на амфотерицин Б. За жал, и двата пациенти фатално завршуваат. Следат повеќе пациенти со инвазивни инфекции со оваа квасница во Јужна Кореја во 2009 година.
“Оваа габичка е најопасна од сите досега што сме ги знаеле и виделе, дури и поопасна од вирусот на Ebola” така ја почнува својата приказна Д-р Том Чилер, шеф на одделот за микотични заболувања во Центарот за контрола и превенција на болести во Атланта, САД (Centers for Disease Control and Prevention, Atlanta, USA), на 20 Конгрес на Меѓународното здружение за хумана и анимална микологија (ISHAM), што се одржа од 30 јуни до 4 јули минатата година, во Амстердам, Холандија, и додаде дека “многу тешко може да се убие.”
Фокусот на вниманието и најголемиот страв од оваа габичка е во тоа што таа воопшто не се однесува како габичка.
Во нормални околности, габичките се одржуваат добро во топли и влажни услови во телото, а успеваат да излезат од местата на нормално живеење кога локалниот екосистем се нарушува и рамнотежата се нарушува. Тоа се случува кај стандардно сценарио при вагиналните и мукозните инфекции во усната празнина, но и посериозните, живото-загрозувачки фунгемии, во прилики кога се нарушува системскиот имунитет, а габичката го напаѓа домаќинот во кој дотогаш живеела како нормална флора. Но, C.auris го надминува овој образец на однесување и го прекршува ова правило. Оваа габичка ја има способноста за преживување на постудени надворешни површини на кожата и на студени неоргански површини, што од друга страна овозможува нејзино задржување и преживување на рацете на здравствениот персонал и на сите површини во болничката средина. Со ова се олеснува нејзиното патување од оригиналниот домаќин во правец на нови жртви, минуваќи од еден на друг пациент, со што е директен учесник во епидемии, кои можат да траат со недели, па дури и месеци.
“И да, таа е габичка, но се однесува како бактерија, односно како бактериски “superbug”-термин кој во последниве години се употребува за мултирезистентните бактерии, кои се отпорни на сите антибиотици на располагање во клиничката пракса и се повеќе стануваат сериозна закана за здравствените системи”, истакна д-р Том Чилер.
До денес, сериозни инфекции со оваа квасница се објавуваат во Индија, Јужна Африка, Кувајт, Велика Британија, Венецуела, Бразил, САД, Колумбија, Пакистан, Шпанија, Германија, Израел, Норвешка и Оман. Ситуацијата изгледала толку алармантна, па јавно здравствените авторитети на Англија и Европската Унија побрзале да издадат ургентни билтени со цел предупредување на болниците за пристигнување на мултирезистентната габичка. CDC, чија главна одговорност е мониторирање и превенција на болестите во рамките на САД, превземала невообичаен чекор и издала предупредување уште пред пристигнувањето на овој микроорганизам во земјата, со цел навремено информирање на клиниките, лабораториите и јавно-здравствените авторитети. Будноста на институциите во САД доведува до објавување на првите 7 случаи на инфекции со C.auris до 31 август 2016 година. Во соопштение на Проф Д-р Дејвид Денинг од Универзитетската клиника во Јужен Манчестер, Велика Британија, тој ќе каже дека е многу тешко да се најдат нови антибиотици, но е уште потешко да се пронајдат нови антифунгални агенси.
Највисок ризик за инвазивни инфекции со оваа квасница постои кај оние лица со длабока имуносупресија или изразен имунодефицит и истовремено присуство на значајни ко-морбидитети, централни венски катетери и парентерална исхрана, уринарни катетери, експозиција на антибиотици со широк спектар, престој на оддели за интензивно лекување, предвремено родени бебиња, возрасни луѓе со дијабет, лица на дијализа, и оние пациенти кај кои се изведуваат трансплантации или инвазивни хируршки процедури.
Клинички, досега е докажана како етиолошки агенс на кандидемија, интраваскуларни бактериемии, уринарни инфекции, белодробни инфекции, менингит, остеомиелит, малигни отит и отомастоидит, и инфекции на рани.
Со оглед на ризикот од нозокомијална трансмисија на оваа мултирезистентна габичка, примена на мерки за контрола на инфекциите со оваа квасница е императив, заради способноста за интрахоспитална и интер-хоспитална трансмисија на клонални соеви во повеќе земји. CDC препорачува сите хоспитализирани пациенти со колонизација или инфекција со C.auris, да се третираат со следење на прирачникот на контрола на инфекции и да бидат сместени во посебна соба со секојдневно и терминално чистење и дезинфекција со агенс која е активен кон спорите на Clostridium difficile. Нема се уште јасни податоци за ефикасноста на мерките за деколонизација за пациенти колонизирани со C.auris, но обиди се правени со хлорхексидин.
Како C.auris продолжува да се појавува во целиот свет, се наметнува ургентна потреба за примена на подобра дијагностика, антифунгална терапија и мерки за контрола на инфекциите.
PCR и real-time PCR есеите за брза идентификација на C.auris демонстрираат одлична точност и можат да се изведуваат во лаборатории кои немаат можност за изведување на MALDI-TOF или техники на молекуларно секвенционирање. Исто така, од огромно значење ќе биде и развојот на нови антифунгални лекови, со оглед на нивниот ограничен избор, со цел контрола на инфекциите со C.auris.
И на крај, не помалку важно од се досега кажано, агресивните мерки за контрола на инфекциите се најважни за редукција на ширењето на C.auris.
Правилно управување со антибиотиците, хигиена на рацете, користење на ракавици и мерки на претпазливост за контакт со овие квасници и понатаму ќе бидат од непроценливо значење.
Ќе бидат неопходни и дополнителни информации за примена на ефикасни мерки за редукција на колонизацијата на пациентите и контаминација на околината во здравствените установи кои отсекогаш претставувале места за континуирана трансмисија на емергентни патогени. Ignaz Semmelweis, роден пред 200 години, го поминал сиот свој живот инсистирајќи на важноста од хигиена на рацете, како најесенцијална постапка во медицината. Најрезистентните микроорганизми кои се почесто се појавуваат како етиолошки агенси на инвазивни и живото-загрозувачки инфекции постојано не потсетуваат дека ова е последната заштита која ја имаме кон нив. И затоа, тоа треба секогаш да го имаме на ум.
