Пишува: Д-р Лидија Паланова, специјалист по интерна медицина
Високиот крвен притисок е најчестиот здравствен проблем на возрасните граѓани, но загрижувачки е што мачи и сѐ помлади. Болеста на модерното време е и најчеста причина за смрт. Кога ќе се појави, главно нема препознатливи и карактеристични симптоми, поради што лекарите ја нарекуваат тивок убиец. Според критериумите на Светската здравствена организација, за нормални вредности на крвниот притисок се сметаат до 139 милиметри живин столб за систолен, или општопознат како горен притисок, и 89 милиметри живин столб за дијастолен – долен притисок.
За артериска хипертензија зборуваме кога притисокот е 140 со 90 милиметри живин столб или повисок, во три мерења едноподруго, во текот од една до три недели. Докторите разликуваат два вида хипертензија: примарна – застапена кај 89 отсто од популацијата, и секундарна, која е резултат на некое познато заболување (болест на бубрезите или на жлездите).
Како да го намалиме ризикот?
Факторите на ризик за хипертензија може да бидат внатрешни и надворешни. Внатрешни фактори се генетска предиспозиција, пол, раса и возраст. Кога станува збор за примарната хипертензија, повеќе од 95 отсто од пациентите имаат генетска предиспозиција, што е потврдено со откривањето на т.н. ген за хипертензија. Тоа значи дека поголем ризик да заболат имаат оние чии родители имале висок крвен притисок. Тој е позастапен кај луѓето од белата раса, почесто кај мажите и најчесто над педесет години. На овие фактори на ризик ние не можеме да дејствуваме.
На надворешните фактори на ризик можеме да дејствуваме. Тие се: зголемена телесна маса, претерано внесување сол во исхраната, пушење, пиење алкохол, физичка неактивност, зголемени маснотии во крвта, зголемено ниво на шеќер во крвта и стрес. Артериската хипертензија е за десет пати почеста кај популацијата со 20 отсто поголема маса од онаа чија телесна маса е блиску до идеалната. Физичката неактивност е обратнопропорционална со висината на крвниот притисок. И постојаниот стрес негативно влијае на притисокот, а не можеме да ги изоставиме и пушењето и пиењето алкохол. Тие ја зголемуваат срцевата работа, а со тоа расте притисокот. Откако ќе се појави, болеста долго време не дава никакви симптоми. Кога тие ќе се појават, обично се резултат на веќе настаната компликација на некој витален орган.
Откривање
Најчести симптоми се задтилна главоболка, која е поизразена наутро, срцебиење, тешкотии со видот, зуење во ушите, отежнато дишење со чувство на притисок во градите, крвавење од носот, ноќно мокрење.
За навреме да се спречи настанувањето на компликација, мораме да дејствуваме превентивно, со отстранување на надворешните фактори на ризик. Оние што немаат симптоми за висок крвен притисок еднаш годишно треба да прават превентивни кардиолошки прегледи. Со нив се дијагностицира евентуално постоење на артериска хипертензија, се проценува ризикот за нејзино настанување или се откриваат компликации кај оние што не знаеле дека се болни.
Во превентивните прегледи се прави и ЕКГ-снимка на работата на срцето, ултрасонографски преглед на срцето, а кај некои пациенти е неопходен и тест на оптоварување, популарно наречен стрес-тест.
Кај пациенти со покачени вредности на притисокот во ординацијата во две мерења едноподруго се поставува и холтер-апарат, кој го мери и притисокот 24 часа. Задолжително се прават и лабораториски анализи, наутро, на гладно, и со нив се одредува нивото на шеќер и на маснотии во крвта. Ако со овие прегледи се дијагностицира хипертензија, потребно е таа да се лекува, а пациентот редовно да оди на контроли.
