Пишува: Д-р Лилјана Тевдовска, интернист
Кога жолчни камења ќе го блокираат протокот на жолчката обично станува збор за воспаление на жолчното ќесе. Тоа е чест проблем на луѓето. Кога ќе се јави, се јавува и болка во стомакот којашто трае повеќе од шест часа и е проследена со треска и гадење. Најчестата метода за дијагностицирање на ова заболување е ултрасонографскиот преглед на стомакот, а отстранувањето на жолчното ќесе најчесто се прави лапараскопски.
Воспалението на жолчното ќесе може да биде акутно или хронично.
ПОЧНУВА БЕЗ ЗНАЦИ НА ИНФЕКЦИЈА
Акутното воспаление на жолчката, или акутниот холециститис почнува наеднаш и се манифестира со сериозна и постојана болка во горниот дел на стомакот. Статистиките велат дека 95% од луѓето со акутен холециститис имаат и камчиња во жолчното ќесе. Ова воспаление речиси секогаш почнува без знаци на инфекција, којашто се јавува подоцна.
Воспаленото жолчно ќесе, поради попречено празнење, обично е со напнати ѕидови, а содржината во него најчесто е згусната. Ретко се случува да имаме воспаление на жолчката без да има камења во неа. Тоа воспаление се нарекува акалкулозен холециститис и е посериозно од другите видови воспаленија на жолчката. Ова воспаление вообичаено може да се случи по голема хируршка интервенција, при сериозни повреди, големи изгореници и септични состојби, може да се јави и по подолг период на интравенска исхрана, по долги повеќемесечни пости и пад на имунитетот. Акутно воспаление на жолчното ќесе може да се јави и кај малите деца и кај деца во развој по вирусна или друга инфекција.
КОГА ВОСПАЛЕНИЈАТА СЕ ПОВТОРУВАЧКИ
Хроничното воспаление обично трае долго време, а речиси секогаш е резултат на жолчни камења и е проследено со напади на болка кои се повторуваат (билијарна колика). Во овој случај, жолчното ќесе е оштетено од повторувачките воспаленија предизвикани од попреченото празнење на жолчката заради камењата. Притоа, ѕидот на жолчката вообичаено се задебелува и ги губи еластичноста и функционалноста, па поради тоа често се случува да се намали. Покрај камења, жолчното ќесе обично содржи и талог или ситни камчиња кои или го блокираат нејзиното празнење во цистичниот канал или, пак, се сместени во самиот канал.
СИМПТОМИ
Нападите на воспаление на жолчното ќесе и од двата вида почнуваат како остра болка во горниот десен дел од стомакот, којашто се засилува кога лекарот ќе притисне на тоа место при прегледот. Болката често се протега назад кон долниот дел на десната плешка или на грбот. Притоа, многу често пациентот има гадење и повраќање. Кај акутното воспаление болката обично е многу силна и трае подолго од шест, па дури повеќе и од 12 часа. Во рок од неколку часа, стомачните мускули на десната страна може да станат крути. Околу една третина од луѓето со акутно воспаление имаат треска и телесна температура над 38 степени, а кај оние со хронично воспаление треската е поретка. Кај постарите, симптомите на холециститис можат да бидат и поопшти – губење на апетитот, чувство на слабост, гадење и повраќање.
ЛЕКУВАЊЕ
Вообичаено, нападите при воспаление се смируваат за 2-3 дена, а со лекови целосно се решаваат за 10 дена. Најчесто користен начин за лекување на воспаление на жолчното ќесе е холецистектомија, којашто вообичаено се прави лапараскопски, но во некои случаи жолчното ќесе се отстранува на класичен начин. Кај хроничен холециститис, жолчното ќесе обично се отстранува откако ќе се смири акутната фаза, додека при акутно воспаление без присуство на жолчни камења мора итно да се извади жолчното ќесе.
Гнојни џебови, гангрена, холестаза, панкреатитис
Ако акутното воспаление на жолчното ќесе продолжи, тоа може да е сигнал за сериозни компликации. Високата температура и грозницата значајно го зголемуваат бројот на белите крвни клетки, а прекинот на нормалните ритмички контракции на цревата укажува на можно создавање гнојни џебови (апсцеси) во близина на воспаленото жолчно ќесе, па дури и негово пробивање, односно распаѓање на неговиот ѕид од гангренозно воспаление. Кога кај пациентот ќе се појави жолтица, проследена со појава на темна урина и светло обоени столици, најчесто се работи за блокада на заедничкиот жолчен канал од еден камен, што прави застој на жолчката во црниот дроб (холестаза). Ако се направи таква блокада на излезот на заедничкиотжолчно-панреатичен канал, тогашможе да дојде до воспаление на панкреасот (панкреатитис).
Ехопреглед
Сомневање за воспалено жолчно ќесе се прави со клинички преглед, а се потврдува со лабораториски испитувања и ултразвучен преглед. Кога резултатите од ултразвучниот преглед не се доволно јасни или има сомнеж за компликации или друга придружна болест, се применуваат и други техники. Најприменувана метода за дијагностика е ултразвучниот преглед на стомакот. Таа е едноставна, брза и неинвазивна и најчесто се користи за откривање камења во жолчното ќесе и акутно воспаление. При прегледот, се проверуваат и црниот дроб, жолчните канали и панкреасот, а се откриваат и знаците за воспаление на ѕидот на жолчното ќесе. Ултразвукот може да открие и ситни камења со дијаметар до 2 милиметри, но ако клиничкиот преглед укажува на воспаление, а на ултразвук не се детектираат камења, прегледот се повторува. Ултразвукот е ефикасен и за откривање воспаление кај пациенти што имаат симптоми, но немаат камења, како и за откривање камчиња во заедничкиот жолчен канал. Негативен ултразвучен наод со нормален билирубин и црнодробни ензими, укажува дека причината за болката не е во жолчното ќесе и жолчните канали.
Што ако има камен, а не и симптоми?
За камењата коишто не предизвикуваат симптоми најчесто не треба никаков третман. Ако нискомаслената диета не е успешна во контролирање на симптомите на хроничното воспаление, тогаш е потребен хируршки или нехируршки третман.
Ендоскопски ултразвук, МР и КТ
Ендоскопски ултразвук се користи кога има знаци за камен во заедничкиот жолчен канал кој не може да се види со стандарден ултразвук. Ендоскопската ретроградна холангиопанкреатографија (ERCP), е златен стандард за детекција на камчиња во заедничките жолчни канали и потенцијална можност за нивно отстранување. Сепак, оваа техника е инвазивна и прави ризик од компликации (панкреатитис). Компјутерската томографија, пак, спаѓа во дополнителните техники за дијагностика и е резервирана кога има сомнеж за компликации како камења во заедничкиот канал или карцином на жолчното ќесе и панкреасот. Магнетната резонанса, холангиографија, може да биде многу корисна за откривање ситни камчиња или други препреки, како карцином во жолчните канали, а и за други болести и абнормалности на жолчниот и панкреатичниот канален систем.
