Пишува: Д-р Наде Петановска, радиодијагностичар
Дојките кај мажите се рудиментиран (недоразвиен) орган. Градени се од масно ткиво, мало количество сврзувачко ткиво и недоразвиени изводни канали под брадавицата. Исто како и кај жената, само во неспоредливо помала мера, дојките на мажите се подложни на хормонални влијанија и кај нив се јавуваат сите болести како и кај женските гради, но многу поретко.
НАЈЧЕСТИ ПРОМЕНИ
Најчеста промена која се јавува кај дојките на мажите е гинекомастија. Тоа е еднострано или двострано зголемување на машките дојки на сметка на епителното и стромалното ткиво. Како физиолошка појава се среќава во неонаталниот период, во пубертетот и во староста. Во сите преостанати случаи треба да се прават дополнителни испитувања. Неонаталната гинекомастија се појавува поради висока концентрација на плацентарни хормони, естрогени, по раѓањето, а понекогаш е проследена и со секреција од брадавиците и тоа трае околу две недели.
Кај приближно 50 отсто од момчињата во пубертетот се јавува зголемување на дојките, кое поминува во текот на неколку години. Патолошката гинекомастија се појавува поради пад на тестостеронот при воспаление или траума на тестисите, кастрација, бубрежна инсуфициенција, метаболичен дефект во продукцијата на тестостеронот. Исто така, се појавува и при пораст на естрогените хормони, што се случува при тумори на тестисите, карцином на белите дробови, болести на надбубрежните жлезди, црниот дроб, тироидна жлезда (тиреотоксикоза). Може да се појави и при честа употреба на некои лекови, меѓу кои и сите цитостатици, како и дроги (марихуана и хероин). Друга промена која дава слична клиничка слика е адипозомастија, или зголемување на масното ткиво на дојката без развој на жлездно ткиво и најчесто се среќава кај оние кои се соочуваат со дебелина и кај болни од дијабетес.
Со клинички преглед се дијагностицира дали се работи за гинекомастија или за адипозомастија.
Кај гинекомастијата, било да е еднострана или двострана, се палпира зад брадавицата подвижна, еластична формација, централно поставена без видливи промени на кожата. Ако тоа не можно само со преглед, се препорачува мамографско и ехотомографско снимање на дојките. За понатамошно диференцирање на видот гинекомастија, потребна е информација за примање на одредени лекови (ако тие се причината, со нивен прекин се решава проблемот) или дополнителни хормонални испитувања или испитувања на други, претходно спомнати органи за да се исклучат други болести.
КАКО СЕ ЛЕКУВААТ ПРОМЕНИТЕ
Лекувањето е медикаментозно и хируршко. За голем број пациенти со гинекомастија единствена терапија е исклучување на причината која довела до неа и ако тоа се направи во акутната фаза, најчесто е комплетно повлечено зголемувањето на дојките. Медикаментозното лекување е најефикасно во акутната фаза. Кај пациенти во подоцнежна фаза, каде што ткивото е веќе фиброзно, или кај пациенти со поистакнати емоционални проблем поради гинекомастијата, како и поради болка, се препорачува хируршко лекување.
КАРЦИНОМ НА ДОЈКА КАЈ МАЖИ
Карциномот на машката дојка е многу редок и во однос со карциномот на дојка кај жените е застапен со 1:100, или 1 процент од сите малигни тумори на дојка кај двата пола. Обично се јавува кон крајот на петтата и шестата декада од животот, просечно десетина години подоцна отколку кај жените. Од фактори на ризик треба да се споменат фамилијарната предиспозиција, болести на црниот дроб, професионално изложување на високи температури, радијациска траума на дојките, хормонална терапија со естрогени кај карцином на простата, каде што сè уште не е докажано дали е во прашање примарен тумор или се работи за метастаза од карциномот на простатата.
Метастази и други огништа исто така се можни во дојките на мажите. Направени се многубројни студии за евентуалната поврзаност на гинекомастијата со карциномот и поновите студии со подолготрајно следење на пациенти со гинекомастија ја исклучија истата како преканцерозна состојба, освен кај Клинефелтеровиот синдром. Заради малото количество ткиво на машката дојка, карциномот брзо ги зафаќа кожата и мускулатурата на градниот кош.
Најчест клинички наод кај карциномот е палпабилна неподвижна грутка, обично асиметрично поставена во однос на брадавицата, која ги влече кожата и брадавицата, често со улцерација (раничка) на кожата, со можен исцедок од брадавицата и со зголемени лимфни јазли во пазувата од истата страна.
Дијагнозата исто како и кај жените се поставува со мамографски, ехотомографски процедури, како и со биопсија на грутката. Лекувањето е хируршко, мастектомија, најчесто со дополнителна хемиотерапија и/или радиотерапија. Според некои автори, прогнозата на карциномот на дојка кај мажите е полоша поради подоцнежното откривање и поради побрзото зафаќање на околните структури. Инаку, други многу поретки патолошки промени кои може да се сретнат кај машката дојка се бенигните тумори, воспаленијата како и трауматолошките лезии. Во секој случај, секоја забележана промена на дојките, нивно зголемување, напипана грутка, болка, секреција, црвенило треба да го натера пациентот без одложување да се јави на преглед кај лекар.
