Пишува: доц.др.Билјана Митревска
Институт за физикална медицина и рехабилитација, Скопје, Р.Македонија
Продолжувањето на човечкиот век, како и зголемувањето на општиот квалитет на живот придонесува и за зголемена активност на повозрасната популациона група. Возрасната популација генерално е повулнерабилна и изложена на различни повреди, а тоа значи и зголемена можност за појава на различни видови на геријатриска траума. Геријатриските пациенти се со поголем морталитет и морбидитет споредено со младата популација, а тоа бара и поинаков пристап кон третманот, кој треба да ја намали смртноста и да го зголеми постоперативниот успех.
Со зголемување на просечната должина на животот, решавањето на фрактурите на горниот крај на бутната коска претставува голем проблем на современата хирургија.
Пертрохантерните фрактури се околу четири пати почести од скршениците на вратот на бутната коска и најчесто се јавуваат кај пациенти постари од 65 години. Кај оваа популација на болни, остеопорозата кај женската популација е посебно многу честа, па поради тоа жените се поподложни на овие фрактури, и тоа во однос со машката популација од 4:1. Бидејќи се работи за болни во поодмината животна возраст, кај 2/3 од случаите се присутни и други коморбидни состојби: кардиоваскулани, респираторни, ендокрини и други болести. Повредата ги влошува постоечките заболувања, што резултира со голем процент на смртност.
Според класификацијата на Kyle, пертрохантерните фрактури на фемурот се поделени во четири групи и тоа: стабилни (тип I и II) кои се оперираат со фиксација на фемурот со ДХС (dynamic hip screw) и нестабилни (тип III и IV) кои се решаваат со фиксација на фемурот со ПФН (proximal femur nail).
Лекување на пертрохантерните фрактури на фемурот е со конзервативен и хирушки третман.
Неоперативните методи на лекување на пертрохантерните фрактури на фемур се проследени со голем процент на смртност и не даваат добри анатомски и функционални резултати. Со хирушкото лекување значајно се намалува смртноста на пациентот во однос на неоперативните методи на лекување, со намален процент на компликации и добар функционален резултат.
Хирушкото лекување, со динамички имплантати, е метода на избор во фиксација на пертрохантерните фрактури. Динамичките имплантати овозможуваат динамизација и компресија на фрактурата во осовината на вратот и дијафизата на фемурот. Тоа го намалува настанувањето на механички компликации, а истовремено овозможува ефикасно зараснување на фрактурата, рана активност и мобилизација на оперираниот екстремитет.
Начинот на кој настануваат овие фрактури најчесто е банално паѓање на рамно, од висина, на влажна подлога, паѓање од стол или кревет, пад по скали. Ризик факторите кои допринесуваат за пад и настанување на пертрохантерна фрактура може да бидат: медицински и демографски ризик фактори.
Физикалната терапија и рехабилитација игра важна улога во постоперативниот период и е третман со кој се забрзува остеогенезата, т.е. создавањето на калус, како и подобрување на трофиката на мускулатурата, воспоставување на функцијата на афектираниот зглоб и оспособување на пациентот за побрзо и поефикасно враќање во активностите на секојдневниот живот, со што се подобрува мобилноста и квалитетот на живот.
Физикалниот третман се состои од:
- Физикални модалитети
- Кинезитерапија
Физикалните модалитети, кои ја забрзуваат остеогенезата се магнетотерапија (нискофрекфентно пулсно електромагнетно поле-НПЕМ) и електротерапија (интерферентни струи-ИФ со констатна фреквенција од 100Хз). Мал е бројот на студии кои ја прикажуваат ефикасноста на физикалните процедури во третманот за забрзување на остеогенезата кај пациенти со скршеници на фемурот.
Физикални модалитети
Во зависност од големината на магнетното поле може да се зборува за магнетно поле со висок и низок интензитет. Магнетното поле со висок интензитет може да предизвика атермичко и термичко дејство, додека со низок интензитет само атермичко дејство. Со цел за проценување на ефектот на магнетното поле, правени се бројни контролирани слепи експериментални студии. Во својата студија од 2004 година, Ibiwoye ги покажува ефектите на магнетното поле за стимулирање на остеогенезата ин виво кај зараснување на фрактурите во строго контролирана слепа студија, кај стаорци на средината на дијафизата на фибулата решени со остеотомија. Третирани се задните екстремитети, при што на едната нога се аплицирало импулсно магнетно поле, а на другата нога лажна терапија. Резултатите се сумирале 3-4 недели после операцијата, со микро КТ. Согледани се сигнификантно подобри резултати на екстремитетите експонирани на импулсно магнетно поле, споредено со плацебо терапијата.
Физикалната терапија со своите физикални модалитети, како магнетотерапија (нискофреквентно пулсно електромагнетно поле-НПЕМ) и електротерапија (интерферентни струи-ИФ со констатна фреквенција), ја подобруваат и забрзуваат остеогенезата т.е. ги стимулираат остеобластите.
Проспективна рандомизирана клиничка студија, која вклучува 90 пациенти со фрактура на рачен зглоб лекувани конзервативно, направена е поделба во три групи и тоа: а) првата група третирана со нискофреквентно импулсно магнетно поле, б) втората група со интерферентни струи и в) третата група со двата физикални модалитети.
Резултатите покажале дека најдобри резултати во следењето на сите анализирани варијабли имало кај третата група.
Интерферентните струи се нискофреквентни наизменични струи со синосоидален облик, кои се добиваат со вкрстување на струјните линии на две средно-фреквентни кола, кои имаат различна фреквенција, а иста јачина. Со помош на феноменот на интерференција, на местото на вкрстување настанува нова биоструја, чија што фрекфенција одговара на разликата на фреквенциите на компонентните струи. Добиената струја може да биде со констатна или ритмичка фреквенција од нула до 100Хз. Од посебно значење е фактот дека не се контраиндицирани во ситуации на присуство на метал во струјното коло.
Физикалните модалитети, кои ја забрзуваат остеогенезата се:
- магнетотерапија (нискофреквентно пулсно електромагнетно поле-НПЕМ),
- електротерапија (интерферентни струи-ИФ со констатна фреквенција од 100Хз)и
- Ласеротерапија (нискоинтензивен ласер).
♦♦♦♦ Во наредното стручно со доц. д-р Билјана Митревска: Терапевтски вежби и рехабилитациските цели кај кинезитерапијата
