Пишува: М-р фарм. Стевче Ацевски
доктор по фармацевтски науки
Придржувањето кон терапевтскиот режим е од огромно значење за успешно лекување на пациентот. Сепак, скоро половина од пациентите кои имаат некој препишан третман не се придржуваат на препорачаната терапија, а една од најчестите причини за непридружување кон терапијата е заборавање.
Најчести причини за непридржување на третманот |
| Заборавање да се земе лекот |
| Не разбирање или погрешно разбирање на препораките за употреба на лекот |
| Појава на несакани ефекти од лекот |
| Непријатен вкус или мирис на лекот |
| Препораки за придржување кон посебен режим додека трае лекувањето (избегување на сончева светлина, посебен диетарен режим и слично) |
| Премногу чест интервал на дозирање или сложен начин на дозирање на лекот |
| Неприфаќање на дијагнозата и лекувањето од страна на пациентот |
| Верувања дека лековите нема да помогнат во лекувањето |
| Погрешно верување дека лекувањето е завршено (на пример првичните симптоми на инфекцијата се изгубени и слично) |
| Страв од предизвикување зависност од лекот |
| Загриженост за трошоците на лекувањето |
| Апатија кај пациентот, неволност за излекување |
| Соочување со препреки (неможност за проголтување на таблетите или капсулите, проблем со отварање на пакувањето, недостапност на лекот) |
| Недоверба во лекарот |
Резултат од непридржување кон терапијата
Доколку пациентот не се придржува кон терапевтскиот режим, најочигледно е дека симптомите на болеста нема да се изгубат, а болеста ќе продолжи да постои.
Сепак, непридржувањето на терапијата може да има и други сериозни последици по здравјето или последици по трошокот на лекувањето.
Така на пример непридржување кон терапијата за кардиоваскуларни заболувања, резултира со 125.000 смртни случаи годишно. Се проценува дека 23% од сите лекарски посети, 10% од сите хоспитализации, многу дијагностички тестови, може да се препишат на несоодветно земање на препишаната терапија.
Како последица на несоодветно земање на пропишаната терапија, не само што се зголемува трошокот за лекување на пациентот, туку се влошува и квалитетот на живот на пациентот. На пример промашена доза на лекот може да доведе до оштетување на очниот нерв и слепило кај пациент со глауком, неправилен срцев ритам и срцев застој кај пациенти со срцева болест, мозочен удар кај пациенти со покачен холестерол и слично. Не придржување на антибиотскиот третман може да доведе до повторно појавување на инфекцијата и придонесува во развивање на антибиотска резистенција.
Придржување кон терапијата кај деца
Случаите на непридржување кон терапијата кај деца, се многу поретки отколку кај возрасни пациенти. Во едно истражување на третман на стрептококна инфекција кај деца, кој требало да се третира со пеницилински антибиотик на секои 8 часа во времетраење од 10 дена, 56% од пациентите не го примаа лекот после третиот ден, 71% од пациентите не го примаа лекот после шестиот ден, а дури 82% од пациентите не примаа лек после деветтиот ден од лекувањето.
Кај деца со хронични заболувања (дијабетес, астма или слично), доста тешко е да се постигне и да се следи придржување на терапијата, бидејќи планот за третман е доста комплексен и се прават доста чести промени во режимот на дозирање.
Исто така проблем претставува да се аплицираат дози кај деца доколку лековите се со неубав вкус, изгледаат страшно (капки за во око или лекови кои се аплицираат со инхалација со маска преку лице), како и инјекции.
Често се случува, родителите да не ги разбираат инструкциите од лекарите за лекувањето. Проценето е дека родителите ги забораваат скоро половина од информациите после 15 минути по напуштање на докторската ординација. Тие најмногу го паметат првата третина од разговорот со лекарот, а од тематските области најмногу ги паметат информациите околу дијагнозата на болеста, а помалку околу третманот. Затоа најчесто лекарите се обидуваат да состават што е можно поедноставен план за третман и најчести со пишани инструкции.
Придржување кон терапијата кај повозрасни пациенти
Иако за придржувањето кон терапијата нема големо значење возраста на пациентот, сепак забележано е дека доста фактори влијаат кон непридржување кон терапијата кај повозрасната популација на пациенти, како: физичките и менталните недостатоци, употреба на поголем број на лекови истовремено, како и зголемениот ризик за појава на несакани ефекти или лек со лек интеракции заради потребата од побројни терапии. Комбинирањето на повеќе лекови, како и комбинациите со различни ОТЦ лекови и додатоци на исхраната, значително го отежнуваат придржувањето кон терапијата кај овие пациенти. Препорачливо е лекарите да подготват поедноставен режим за третман на лекувањето, како и користење онаму каде што е достапно, фиксни комбинации на лекови каде на пример со една таблета се опфатени две или повеќе активни супстанции кои треба да ги земе пациентот, инхалатори со два или повеќе терапевтски активни супстанции и слично.
Кај повозрасните пациенти релативно почесто се забележуваат несакани ефекти од лековите, затоа и почеста е потребата од помали дози во лекувањето на одредени заболувања.
Подобрување на придржувањето кон терапијата
Пациентите подобро ќе се придржуваат кон терапијата, доколку имаат добра релација со својот лекар или фармацевт, за што е потребно да имаат добра двонасочна комуникација. Комуникацијата подразбира размена на информации, преку поставување на прашања со кои се утврдува тежината на заболувањето, се проценуваат предностите и недостатоците од планот за лекување, проценка дали пациентот правилно ја разбрал сериозноста на неговото заболување, како и тоа дали пациентот го разбрал терапевтскиот пристап и начинот на примање на лекот. Лекарите и фармацевтите можат да го подобрат придржувањето кон лекувањето на пациентите преку јасно објаснување на начинот на примена на лековите, зошто е потребно придржувањето кон терапијата, како и што се треба да очекуваат пациентите за време на лекувањето. Давањето на напишани упатства значително го подобрува придржувањето кон лекувањето од страна на пациентите. Кога пациентите имаат информации тогаш знаат што да очекуваат од лекот и можат да направат добра проценка дали лекот го остварува делувањето и дали се појавуваат потенцијални сериозни проблеми.
Често пациентите се соочуваат со проблем, заради комбинирање на терапии за различни болести, скоро 50% од пациентите над 60 годишна возраст имаат минимум две болести.
Во вакви ситуации комуникацијата помеѓу лекарите од различни специјалности е од исклучително значење со цел да се постигне оптимален план за третман на заболувањата на пациентите. Пациентите мора задолжително да ги комуницираат несаканите ефекти кои би ги почувствувале, со лекарите или фармацевтите а се со цел да се евалуираат и да се направи соодветна промена во терапевтскиот режим (прекинување или промена на терапијата).
При подигнување на терапијата од аптека, препорачливо е пациентите да ги информираат фармацевтите што употребуваат од лекарствата кои се издаваат без лекарски рецепт (ОТЦ), како и дали користат различни додатоци во исхраната, со цел да може да се согледаат сите можни интеракциите кои би можеле да настанат помеѓу лековите. Исто така од исклучително значење е пациентите да се информирани за тоа што да очекуваат од лековите, како да ги употребуваат правилно, какви ефекти или какви несакани ефекти можат да се појават.
За подобрување на придржувањето кон терапијата постојат бројни помагала кои можат да го помогнат процесот, како на пример мемориски картички потсетници – кои би стоеле во одреден дел од домот или при одредена рутинска работа во домот (пример миење заби) и би го потсетувале пациентот за употреба на терапијата, садови за складирање на терапијата (pill box) обележани со денови или со сатница, каде пациентот еднаш неделно ќе врши распределување на терапијата, а после само ќе се придржува до одреден редослед по кој треба да ја употребува терапијата, електронски апликации со потсетник, во кои ќе се внесува терапевтскиот режим на дозирање со саатници и кои постојано ќе испраќаат известувања до пациентите во времето кога треба да се земе терапијата и слично.
