Пишува: Проф. д-р Дончо Донев, Член на Европската академија на науките и уметностите
ДУШЕВНИТЕ ПОТРЕБИ И СОЧУВСТВИТЕЛНАТА ЗАШТИТА НА ПАЦИЕНТИТЕ
Духовноста како фактор придонесува за здравјето кај многу луѓе. Воведувањето на духовноста во здравствената заштита може да биде извор на афирмација, инспирација и практични пристапи за лекарите и старателите/негувателите, кои се посветени за поддршка на процесот на пациентите кон лекување и закрепнување. Духовна или сочувствителна заштита, вклучува помагање на индивидуата како целина, исполнувајќи ги сите димензии на здравствените потреби – физички, ментални, емоционални и духовни. Постојат заеднички предности и придобивки за лекарот и пациентот од тоа да ги разберат духовните потреби на пациентите и да практикуваат духовна грижа кон пациентите и членовите на нивните семејства.
Духовноста се повеќе се прифаќа како составен дел на човечката психологија, од витално значење за физичкото и менталното здравје. Интеграцијата на духовноста во здравствената заштита е од исклучително значење, но сепак останува суштинското прашање – како да се внесе во стручната работа на лекарите, имајќи го предвид недостигот од време, обука и вештини.
Потребно е да се посвети поголемо внимание, вклучително и национални напори, за подобрување на медицинското образование, истражувањето и практиката поврзани со духовните потреби и грижата во болниците и други здравствени установи, зајакнување на мултидисциплинарните тимови и оценување на резултатите, како и развој на заеднички етички кодекси за систематско инкорпорирање на духовноста и сочувствителната заштита во интегративната медицина во нашата средина.
Душата е суштината на личноста и секој се смета за духовен – и оние кои се религиозни и оние кои не се, што претставува индивидуалистичка и секуларна хуманистичка духовност. Духовното здравје и исполнетост е лично прашање, кое вклучува вредности и верувања, кои ја определуваат целта во нашите животи. Додека различни поединци можат да имаат различни гледишта за тоа што е здрав дух или спиритизам, општо земено се смета дека тоа е потрага по значењето и целта во човечкиот живот, што води кон стремеж за хармонија со себеси и другите, додека настојува да ги усогласи внатрешните потреби со надворешниот свет.
Секоја личност има моменти на духовно здравје и исполнетост и моменти на очај и потреба за поддршка и охрабрување. Духовноста е важен елемент во начинот на кој пациентите се соочуваат со хронични болести, страдања и загуби и, следствено, лекарите кои се фокусираат на душевната состојба на пациентите, им овозможува да дадат повеќе сочувствителна грижа за ублажување на страдањата на пациентите и за подобри клинички резултати. Познавањето на духовноста може да обезбеди подлабоко разбирање на проблемите, емоциите и страдањата на луѓето, и може да им помогне на пациентите да развијат издржливост и да го забрза закрепнувањето.
Технолошките достигнувања од минатиот век имаат тенденција да го променат фокусот на медицината од грижлив, сервисно ориентиран модел кон технолошки, дијагностички и третман ориентиран модел. Трансплантацијата на различни делови од телото се развиваше незапирливо, проследено со развојот на имунологијата, молекуларната биологија и генетиката. Медицинските професии ја продолжуваат тенденцијата на поделба во тесни подрачја на специјалности и супспецијалности, а пациентот како човечко суштество е исфрлен од центарот на вниманието.
До кој степен поединецот кој страда, индивидуата како целосна личност, е во фокусот на денешната медицина?
Одговорот на тоа прашање зависи од емотивната врска и соодветната комуникација меѓу лекарот и пациентот. Духовна или сочувствителна заштита вклучува помош на целата личност, исполнувајќи ги сите димензии на здравствените потреби – физичката, емоционалната, социјалната и духовната. Сликањето, медитацијата и размислувањето/контемплацијата, активностите за молитва и групна поддршка можат да ги опфатат различните компоненти на духовното здравје, како што се смислата и целта на животот, самосознанието и поврзаноста со себе, со другите и со пошироката реалност.
Емоционални врски меѓу лекарот и пациентот и духовноста во здравствената заштита
Силна е потребата на пациентот за хуман контакт, разбирање и поддршка. Емпатијата е од исклучително значење во институциите на здравствена заштита, оптимизирање на комуникацијата за размена на информациите со пациентите и подобрување на клиничките резултати.
Клиничките комуникациски вештини на лекарите би можеле да се зацврстат со дополнително образование и соодветна мотивација. Така, лекарот кој има голема способност за клиничка комуникација и емпатија или идентификување и разбирање на емоциите на пациентот, а исто така и способност да ги надмине сопствените негативни емоции, може да ги надмине своите психолошки конфликти, кои се јавуваат во однос на пациентот и неговата болест. Грижата за пациентите може да опфати трошење/поминување време со нив, држење на нивните раце, духовна комуникација и разговор за она што е важно за нив. Пациентите ги вреднуваат овие искуства на сочувствителна грижа од нивните лекари.
Зборот сочувство значи „да страдаш со другиот” и/или „да чувствуваш со другиот, да го разбереш”.
Сочувствителната грижа бара од лекарите да се внесат и да ги разберат луѓето во суштината на нивната болка, да им помогнат да најдат значење и прифаќање во периодот на страдање и хронична болест, да бидат партнери со пациентите, а не авторитети кои им диктираат информации и забрани.
Покрај борбата со физичките аспекти на нивната болест, пациентите со терминален карцином и напреднати болести имаат други болки и страдања поврзани со менталното и духовното страдање, со неможност да навлезат во најдлабоките прашања на животот како што се: Зошто ова ми се случува мене? Што ќе ми се случи откако ќе умрам? Како моето семејство ќе ја преживее загубата од мене? Дали ќе им недостигам? Дали ќе ме паметат? Има ли Бог? Ако има, дали тој ќе биде таму за мене? Дали ќе имам време да ги завршам моите важни работи во животот? Тешко е лекарите да знаат што да кажат бидејќи нема вистински одговори на тие прашања.
Пациентите со напреднати неизлечиви болести во терминална фаза се најчесто свесни дека веројатно имаат уште неколку недели или месеци од животот, а честопати се исплашени и преоптоварени со дополнителни страдања, бидејќи губењето на здравјето создава тажни искуства за самообвинување, како на пример „Се плашам дека не сум бил добар човек”, „Се плашам дека Бог не ме сака, бидејќи моите молитви за исцелување останаа неодговорени”, „Се плашам каде ќе одам после смртта”, „Се плашам да го оставам моето семејство и никогаш повеќе да не ги видам”…
За луѓето кои се соочуваат со сериозна болест, овие прашања се често најважните проблеми за нив. И здравствените работници и здравствениот систем мора да посветат внимание на вакви лични прашања и потреби на пациентите.
Вистински лек нема за многу болести, но секогаш постои простор за духовно исцелување и олеснување на страдањата.
Ефикасната комуникација меѓу лекарот и пациентот е интерактивен процес, кој е од клучно значење за препознавање на духовните потреби и очекувања на пациентите и да обезбеди соодветни информации, поддршка, охрабрување, мотивација, совети и објаснувања, доколку се нереални нивните очекувања. Карактеристиките на ефикасна клиничка комуникација и заштита се пристапност, разбирливост, континуитет и повторливост, да биде базирана на докази и културна компетентност, како и да се испорача на време.
Лекувањето може да се доживее како прифаќање на болеста и постигнување душевен мир во животот на пациентот. Овој вид лекување може да се смета за духовно во неговата суштина.
◊ Во наредното продолжение на стручно со проф. д-р Дончо Донев: Спроведување на духовна грижа во медицината и промовирање душевна благосостојба
