Пишува: Проф. д-р Јордан Минов, специјалист пулмолог
Раководител на Одделот за физиологија на трудот при Институтот за медицина на трудот на Р.Македонија
Како што веќе е пишувано во претходните текстови, бронхиектазиите се хетерогена болест која што различно се манифестира кај пациентите, односно нејзините манифестации варираат од отсуство на симптоми и ретки егзацербации, до состојба каде што е индицирана трансплантација на белите дробови. Од тие причини, третманот на болеста треба да биде индивидуализиран според стадиумот и стеоенот на тежината на болеста кај секој пациент со изработка на план за третман на болеста – patient’s treatment (management) plan. Од друга страна, третманот на болеста не е строго базиран врз резултатите од контролирани клинички истражувања, а актуелните водичи за третман на болеста се подготвени според консензус од експертските мислења.
ЦЕЛИ НА ТРЕТМАНОТ НА БЕ СЕ:
- Да го подобри клиренсот на мукус во дишните патишта
- Да ја супримира, ерадицира и превенира бактериската колонизација на дишните патишта
- Да ја редуцуира инфламацијата на дишните патишта
- Да го превенира настанувањето на егзацербации
- Да го подобри функционирањето и квалитетот на живот на пациентите.
Според актуелни познавања, патогенезата на БЕ се објаснува со circulus vitiosus хипотезата, односно настанувањето и прогресијата на болеста се резултат на нарушен клиренс на мукус, бактериска колонизација на дишните патишта, инфламација на дишните патишта и нивно структурно оштетување. Со оглед на тоа, актуелниот концепт на третманот се базира врз можностите за задржување или реверзија на овие процеси, односно врз можностите за прекунување или отворање на кругот.
Третманот на БЕ, односно третманот на стабилната болест и егзацербациите се состои од фармаколошки и нефармаколошки дел, а ги вклучува следниве елементи: третман на примарната болест, мерки за подобрување на клиренсот на мукус од дишните патишта, инхалаторни хиперсмоларни агенси и муколитици, орални антибиотици, инхалаторни антибиотици, инхалаторни кортикостероиди, бронходилататори, хируршки постапки, други терапевтски постапки и едукација на пациентите.
ТРЕТМАН НА ПРИМАРНАТА БОЛЕСТ
Специфичен третман на примарната болест што довела до настанување на БЕ е можен кај пациентите кај кои што таа е идентификувана, односно кај 35-55% од сите пациенти со БЕ.
Подобрување на клиреност на мукус од дишните патишта
Подобрувањето на дренажата на секретот од белите дробови, односно на клиреност на мукус од дишните патишта и неговото елиминирање од луменот и ѕидот на дишните патишта со кашлање и искашлување, е еден од столбовите на третманот на БЕ и се препорачува кај сите пациенти. Кај пациентите со лесна форма на болеста, неговото изведување се препорачува во тек на егзацербациите.
Подобрувањето на клиреност на мукус на дишните патишта се овозможува со методите и постапките на физиотерапија на градите – chest physiotherapy CPT, кои што ги изведуваат самите пациенти според инструкции или под надзор на едуцирани здравствени работници.
Најважните методи на CPT се:
- Вежби за подобрување на техниката на дишењето
- Постурална дренажа (ПД)
- Примена на направи кои што генерираат позитивен експираторен притисок (ПЕП)
- Физичка активност (пулмонална рехабилитација – ПР)
Изборот на методата зависи од фазата на болеста (стабилна болест или егзацербација) и степенот на нејзина тежина, како и од афинитетот и можностите на пациентот, при што треба да се има на ум дека со едноставните и лесни методи најдобри резултати се постигнуваат во поглед на атхеренцијата на пациентите.
Со вежбите за подобрување на техниката на дишењето се подобрува белодробната вентилација и дренажата на секретот од белите дробови. Вежбите за подобрување на контролата на дишењето ги изведува пациентот во домашни услови по спроведена едукација од стручно лице, тие се едноставни и за нивно изведување не се потребни никакви направи. За нив треба да бидат обучени сите пациенти со БЕ.
ПД претставува докажана метода за дренажа на секретот од белите дробови која што се изведува со рачна перкусија (тапкање) или примена на механички вибратор на грбот или градите на пациентот во позиции каде генерално трахеата е под нивото на белите дробови.
Резултатите од неколку истражувања укажуваат дека примената на направите што генерираат осцилирачки ПЕП може значително да ја подобри вентилацијата и дренажата на секретот од белите дробови, како и квалитетот на нивниот живот. За нивна примена потребна е адекватна обука од стручен здравствен работник.
Дозираната и контролираната физичка активност е една од најефикасните методи на градната физиотерапија. Резултатите од малиот број на истражувања од овој домен јасно укажуваат дека ПР кај пациентите со БЕ носи бенефит адекватен на бенефитот што од ПР го имаат пациентите со ХОББ. Видот, степенот и фреквенцијата на физичката активност што се изведува во рамките на ПР се определува според полот, возраста, општата состојба и карактеристиките на БЕ кај одделните пациенти.
♦
Во следното продолжение на стручно со проф. д-р Јордан Минов: Третман на бронхиектазиите (втор дел)
