Пишува: Проф. д-р Јордан Минов, специјалист пулмолог
Раководител на Одделот за физиологија на трудот при Институтот за медицина на трудот на Р.Македонија
Дијагностичкиот алгоритам што се применува кај пациентите со бронхиектазии (БЕ) се состои од следниве елемнти: дијагноза на БЕ, дијагноза на примарната болест, класификација на БЕ според степенот на тежината, диференцијална дијагноза и дијагноза на егзацербациите на болеста.
Следењето (мониторингот) на пациентите со дијагностицирани БЕ има исклучително значење за нивниот тек и прогноза, а вклучува најголем број од испитувањата што се изведуваат при дијагностиката на болеста.
ДИЈАГНОЗА НА БЕ
Дијагнозата на БЕ се базира врз податоците добиени од анамнезата, физикалниот преглед, лабораториските испитувања на крвта, нативната радиографија на белите дробови, функционалните белодробни тестови, микробиолошките испитувања и од други испитувања, а се потврдува со наодот од HRCT.
Анамнеза и физикален преглед
Кашлицата со искшалување која што трае подолго од четири недели со слаб одговор или без одговор на применетата терапија е основниот симптом кај најголем борј од пациентите со БЕ. Кај околу половина од пациентите повремено се јавуваат хемоптизи, што честопати се поврзува со влошувањата на болеста. Важен симптом се и рекурентните респираторни инфекции, особено рекурентните пневмонии со иста локализација. Кај овие пациенти може да се јави и диспнеа, свирење во градите (визинг) и тежина во градите, особено ако се работи за БЕ како придружна болест на астма или ХОББ.
Физикалниот наод не е од голема помош во поставувањето на дијагнозата кај пациентите со БЕ. Кај пациентите со фокални БЕ, физикалниот наод обично е уреден. Кај тешките форми на генерализирани БЕ над зафатените лобуси може да се регистрира тап перкуторен тон. Вообичаен аускултаторен наод кај пациентите со генерализирани БЕ е наодот на ситни влажни кркори на базите од белите дробови кои понекогаш се придружени со наод на визинг. Хипократовите прсти денес ретко се сретнуваат, а нивниот наод укажува на тешка форма на болеста. Кај пациентите со тешка форма на генерализирани БЕ може да се регистрира централна цијаноза, тахикардија со тивки срцеви тонови, органомегалија, претибијални едеми и друго.
Лабораториски испитувања
Ниту еден наод од лабораторските испитувања на крвта не е специфичен за БЕ, но тие се важни за следење на состојбата на пациентите, а во некои случаи упатуваат и на причината за настанување на болеста.
- Вредностите на хемоглобинот можат да бидат намалени поради анемијата што се јавува при хроничните болести, но, од друга страна, тие може да бидат и зголемени поради полицитемијата што се појавува во услови на хронична хипоксија.
- Зголемени вредности на леукоцитите може да се должат на егзацербацијата на болеста. Во диференцијалната крвна слика кај некои пациенти може да се регистрира лимфопенија која што може да биде поврзана со имунодефицитните синдроми, потоа еозинофилија која што се јавува кај пациентите со АБПА и др.
- Ц-реактивниот протеин (ЦРП) е реактант од акутната фаза чии вредности кај пациентите со болест на белите дробови обично се одредуваат за да се утврди постоењето на системски инфламаторен одговор. Кај пациентите со БЕ, слично како кај пациентите со ХОББ, вредностите на ЦРП и во стабилната фаза од болеста се повисоки од неговите референтни вредности. Инаку, вредностите на ЦРП кај пациентите со БЕ се во корелација со намалувањето на вредностите на финкционалните белодробни параметри и степенот на тежината на болеста според наодот на HRCT.
Нативна рендгенграфија
Слично на лабораториските испитувања, од нативната постероантериорна и профилна рендгенграфија не се добиваат специфични податоци за дијагноза на БЕ, но таа е важна за следење на текот на болеста кај секој пациент.
Во зависност од дистрибуцијата и степенот на изразеност на БЕ, наодот на нативната рендгенграфија варира од уреден до изразито променет.
Функционални белодробни тестови
Резултатите од ниту еден функционален тест на белите дробови не се специфични за дијагнозата на БЕ. Во рамки на дијагностичката постапка и во тек на следењето на болеста кај сите пациенти се изведуваат спирометриски мерења и гасни анализи, а кај одделни пациенти според индикациите се изведуваат и други функционални белодробни тестови.
Микробиолошки испитувања
Бактериската колонизација на дишните патишта, интермитентна или перзистентна, е еден од клучните фактори во патогенезата на БЕ. Најчесто изолирана бактерија ( до 35%) во стабилната фаза на болеста е Haemophilus influenzae. Pseudomonas aeruginosa, Moraxella catarrhalis, Streptoccoccus pneumoniae, Staphylococcus aureus се исто така често изолирани бактерии од спутумот на пациентите со БЕ.
Особено значење за добивање на релевантен наод од микробиолошките испитувања има правилната техника за земање спутум за што е потребна едукација на пациентите. Во случаите кога и покрај правилната техника не можат да се добијат примероци погодни за испитување, продукцијата на спутум се индуцира со инхалација со хипертоничен раствор на натриум хлорид.
Други исупитувања
Со рутинска примена на HRCT во дијагностиката на БЕ, значењето на другите испитувања во рамките на нивната дијганостика е многу намалено.
Бронхоскопија се изведува кај пациенти со БЕ кај кои можна причина за болеста е карцином на бронхот и туѓо тело во бронхот, како и за диференцирање на инфламацијата на слузницата од други процеси.
HRCT
Дијагнозата на БЕ се поставува или исклучува со наодот на HRCT, односно ова радиолошко испитување претставува златен стандард во дијагностиката на БЕ. Од средината на осумдесеттите години на минатиот век, HRCT е суверена метода за дијагноза на БЕ со што престанува примената на бронхографијата.
Детекцијата на БЕ со HRCT се темели врз следниве три наоди:
- Задебелување на ѕидот и дилатација на бронхите при што дијаметарот на нивниот лумен е поголем од дијаметарот на луменот на придружната артериола (зголемен бронхоартериски однос;
- Отсуство на нормалното стеснување на луменот на бронхите/бронхиолите одејќи кон периферијата на белите дробови;
- Визуелизација на бронхите/бронхиолите во периферните 1-2 цм од површината на косталната плевра.
Според наодот на HRCT може да се диференцира типот на БЕ, односно тие според обликот да се категоризираат на цилиндрични, варикозни или цистични. Наодот на HRCT, исто така, овозможува детектирање на други промени на дишните патишта и белодробниот паренхим и интерстициум кои што, иако неспецифични, можат да упатуваат на примарната болест.
◊◊◊◊ Во наредното стручно со проф. д-р Јордан Минов: Дијагноза на примарната болест
