Пишува: Проф. д-р Марина Крстевска-Константинова, педијатар – ендокринолог
Растот на детето може да биде нарушен поради повеќе причини и во зависност од тоа, нарушувањата на растот се поделени под неколку дијагнози:
- Недостаток на хормон за раст
- Деца кои се мали за гестациска возраст
- Тарнер-ов синдром
- Нунан-ов синдром
- Скелетна дисплазија
- Хронично ренално заболување
- Прадер Вили синдром
- Дефицит на хормон за раст кај возрасни
Раната дијагноза овозможува навремено да се започне со терапијата и да се постигнат максимални резултати како за висната така и за целокупното здравје на вашето дете. Ако дијагнозата се постави доцна, тогаш со лекувањето се започнува исто така доцна и не можат да се постигнат најдобрите резултати.
Што значи поединечно секое од овие нарушувања на растот?
Дефицит на хормон за раст
Кога лекарот ќе ви каже дека вашето дете има дефицит на хормон за раст, тоа значи дека организмот на детето не создава доволно хормон за раст. Без терапија, овие деца растат не повеќе од 4 – 5 см годишно. Најчесто децата растат нормално до возраст од 2 – 3 години, а потоа растот нагло успорува. Имаат нормална пропорција на телото, изгледаат помлади од своите врсници и имаат повеќе масно ткиво споредено со децата на иста возраст кои имаат нормален раст.
Мали за гестациска возраст
Ова значи дека вашето дете е со помала од просечната должина или тежина за таа гестациска недела од бременоста. Околу 90% од децата родени мали за гестациска возраст, во првите години растат брзо за ги достигнат врсниците, но останатите 10% остануваат ниски за возраста на 2 годишна возраст. Кај овие дечиња вероватноста дека ќе бидат ниски во возрасна доба е 5 – 7 пати поголема отколку кај нормалните деца.
Тарнер-ов синдром
Тарнер-ов синдром е генетско заболување кое се јавува само кај девојчињата. Девојчињата имаат нормално два XX хромозома. Кога едниот X хромозом недостасува целосно или деумно, девојчињата имаат проблем со растот и повеќе други органи. Многу е важно да се запомне дека со соодветна терапија и поддршка, овие девојчиња можат да се развијат во нормални, здрави и среќни личности.
Нунан-ов синдром
Генетско заболување кое се јавува подеднакво и кај момчињата и кај девојчињата. Неколку гени се вклучени при ова заболување. Една од главните карактеристики е низок раст и се јавува кај 83% од дијагностицираните. Покрај нарушувањето во растот дури 80% имаат срцеви проблеми. Пубертетот кај овие деца доцни до 2 години.
Скелетна дисплазија (ахондроплазија & хипохондроплазија)
Термин кој означува преку 200 различни состојби. Ахондроплазија и хипохондроплазија се двете најчесто видени видови на скелетна дисплазија, но сепак се многу ретки. Се карактеризираат со поголем труп кај децата (гради и стомак), а покуси раце и нозе. Причината е генетска и се јавува подеднакво кај момчињата и кај девојчињата. Доколку не се лекуваат резултатите се следни: кај хипохондроплазија максимална висина за момчињата е 132 см, а за девојчињата е 124 см. Кај ахондроплазија висината се движи во граници од 118 см до 152 см.
Хронично бубрежно заболување или хронична бубрежна слабост
Ова е состојба кога бубрезите не работат добро или доволно добро. Кај овие деца е нарушен капацитетот за филтрирање на бубрезите кој опаѓа постојано и како резултат, влијае на растењето на детето. Нарушениот метаболизам на минерали и соли, нарушениот метаболизам на коскеното ткиво, намален апетит и пропратната терапија влијаат дополнително овие деца да имаат нарушено растење.
Прадер-Вили синдром
Станува збор за генетско заболување кое се јавува во подеднаков однос и кај девојчињата и кај момчињата. Заболувањето се развива низ две фази: првата фаза која го опфаќа периодот од раѓање па до 2 години – детето е многу слабо, малаксано, со низок муслен тонус и има потреба од хранење со цевка. Во вториот период од 2 до 4 (или 6) години кога детето има голем апетит и потреба за храна, развива дебелина. Нискиот раст е скоро секогаш присутен, посебно во текот на втората година поради ниското ниво на хормон за раст.
Дефицит на хормон за раст кај возрасни
Се јавува кај возрасни, кои како децата имаат дијагноза на дефицит на хормон за раст и кај возрасни како последица на траума, тумор, зрачење и други состојби кај кои е оштетена жлездата која го лачи хормонт за раст. Овде најзасегнати се метаболните процеси, состојбата на срцето и крвните садови, како и психичката состојба и адаптацијата во средината.
Кои испитувања треба да му ги направат на моето дете?
Лекарот, специјалист ендокринолог ќе направи план на сите испитувања кои треба да бидат направени. Ќе се измери висината и тежината и вредностите ќе бидат внесени во кривата на раст. Исто така на детето ќе му биде земена крв за анализа, ќе биде потребно кратко време да прима специјални лекови за да се провери дали организмот создава доволно хормон за раст и ќе биде потребно да направите рентген снимка на дланките.
Зошто треба да се направи рентген снимка на дланките?
Дланките треба да се снимат за да се одреди колкава е коскената старост односно колку е старо детето. Прашајте го лекарот каква е коскената старост на вашето дете. Ако добиете одговор дека има задоцнета коскена старост – тоа значи дека коските се помлади од колку што треба да бидат за таа возраст. Ако добиете одговор дека детето има напредна коскена старост – тоа значи дека коските одговаат за поголема возраст од возраста на вашето дете. Соодветна коскена старост значи дека староста на коските одговара на староста на детето.
