Пишува: спец. д-р Димитар Споа, ортопед
Пателофеморалната артроза (ПФА) е резултат на остеоартрит кој го зафаќа зглобот помеѓу пателата (чашката) и фемурот (бутната коска) во предел на коленото. Истите ризик-фактори кои предизвикуваат остеоартрит во некој друг зглоб се одговорни и за настанувањето на пателофеморалната артроза. Тие фактори се: возраст, зголемена телесна тежина, преоптоварување, хронична зглобна нестабилност, претходни скршеници кои го зафаќаат зглобот и генерализирани воспаленија. Исто, ПФА може да настане кај помлади пациенти каде што имаме погрешно подредување на пателата и фемурот како резултат на претходна траума.
Отежнато качување по скали
ПФА настанува како несоодветна интеракција на ‘рскавицата што се наоѓа на внатрешната страна на чашката и ‘рскавицата што ја препокрива бутната коска во зглобот на коленото. Оваа форма на артроза може да биде без симптоми или да даде повремена тапа болка во предниот дел од коленото. Како резултат на тоа може да имаме отежнато одење или качување по скали. Терминот хондромалација најчесто се употребува за да ги опише промените на ‘рскавицата на пателата, кои во понатамошниот период, евентуално, би довеле до пателофеморална артроза.
Остеоартритот на пателофеморалниот зглоб претставува различна форма од артрозата на медијалниот или латералниот тибио-феморален компартмент на коленото (внатрешниот и надворешниот зглоб помеѓу бутната коска и потколеничната коска). Не секогаш пациентите со пателофеморална артроза имаат проблеми и со другите компартмани.
Артрозата може да се развие во друг период, од различни причини, во другите делови на коленото. Зглобната ‘рскавица на пателата се разликува од онаа на другите зглобови во тоа што оваа ‘рскавица е поеластична и тоа ја прави покомпресивна отколку таа во другите зглобови. Изолиран тип пателофеморална артроза предизвикува предна болка во коленото која се зголемува при одење по скали или при станување од седечка положба, а не се јавува при одење или трчање на рамни површини.
Чувство на лабаво колено
Пателарната нестабилност дава остра болка во пределот на капачето. Чувството на лабаво колено е поврзано со мускулна слабост или нестабилност.
Повторувачката пателарна сублуксација или дислокација може да доведе до остеохондрална фрактура (скршеница на ‘рскавицата и на делот на коската под неа) или до хронично оштетување на ‘рскавицата како резултат на повторувачка микротраума. Аголот на силата на четириглавиот мускул (Q angle), кој нормално изнесува под 20 степени, се смета за важен фактор во развојот на повредата на коленото и артроза.
Внимателна опсервација на тоа како пациентот оди и дали постои лошо порамнување во нозете е од голема важност. Разликите во должината на долните екстремитети и сите деформитети на фемур, тибија или на стапалата треба да се нотираат. Исто така треба да се види како пациентот оди бос. Прекумерна пронација на стапалата (рамни стапала), пателарното лизгање преку лежиштето на бутната коска и ротациите на ногата треба да се набљудуваат. Треба да се испита и мускулниот тонус или атрофија на четириглавиот мускул и на хармстринзите. Лекарот треба да провери дали постои лабавост на лигаментите , нестабилност и абнормално движење на пателата за да го пронајде изворот на болка. Чашката нормално влегува во трохлеата (вдлабнатината на бутната коска каде што лежи чашката) од латералната (надворешна) страна и потоа се централизира во коленото. Абнормалности може да се појават ако пателата е поставена полатерално кога влегува во трохлеата.
Тест на компресија
Тестот на компресија се прави со притисок врз пателата кога пациентот сака да ја флектира ногата во коленото. При овој тест често имаме болка ако постои остеоартрит на зглобот. Исто така може да се јави болка и при изведување на екстинзија на коленото со даден отпор.
Ако лекарот ја влече пателата кон надвор, исто така може да предизвика болка. Пациентите со нестабилност, при контракција на четириглавиот мускул имаат чувство дека пателата ќе им се дислоцира. Понатаму, се прават сите типови тестови за стабилност на лигаментите. Се проверува опсегот на движења во коленото. Присутноста на „крцкање“ во коленото не е специфичен знак.
Нехируршкото лекување се прави со нестероидни антиинфламатори (NSAIDSs), промена во активностите, јакнење на мускулатурата. Јакнењето на четириглавиот мускул е многу важно, особено кај пациенти со абнормално лизгање на чашката и слабост на овој мускул. Активности како долго клечење и одење по скали треба да се избегнуваат.
Апликација на хијалуронски препарати исто така е опција за лекување. Тие прават подмачкување на зглобот и со тоа ја намалуваат болката и ја подобруваат функцијата. Кај помладите пациенти со предна болка во коленото се препорачува бандажирање на пателата и вежби за четириглавиот мускул.
Индикација за хируршко лекување постои кај пациенти со предна болка во коленото, каде што имаме постојана болка, губење на физиолошката функција, артритис кој е поврзан со овие знаци и симптоми кои не одговараат позитивно на физикална терапија. Целта на хируршкото лекување е да се подобри биомеханиката на зглобот и да се коригира зглобното оштетување. Кај пациенти со предна болка во коленото, директно придружена со лоша пателарна поставеност, хируршкиот начин на лекување е од голема важност. Латералното ослободување се прави за да го промени лизгањето на чашката преку трохлеата, намалувајќи го притисокот на латералната страна на пателата врз пателофеморалниот зглоб. Постојат и други поинвазивни хируршки методи со различни резултати.
Подготви: Сања Наумовска/sanja@panacea.mk
