Ноември е месец за борба против ракот на простата и рак на тестиси,па поради тоа важно е да се подигне свеста за овие малигни болести кои им се случуваат на мажите, за навреме да може да се спречат.
Според светските статистики, ракот на тестиси е најчестиот тумот кај мажите на помлада возраст, а последниве 40 години се бележи дуплирање на појавноста на овој тумор, додека ракот на простата е втор најчест малигнен тумор кај мажите, веднаш зад ракот на бели дробови. Поради зачестеноста и влијанието на квалитетот на живот, ракот на простата претставува значаен јавноздравствен проблем.
Простата и тестисите се делови од машкиот репродуктивен систем и делат слични функции, двата органа се заслужни за производство на семена теченост. Тестисите произведуваат и тестостерон, кој влијае на функционирање на простата.
Од Одделот за здравствена промоција и следење на болести при Институтот за јавно здравје на РСМ, објаснуваат што е рак на простата, какви видови на рак на простата постојат, кои се симптомите и ризик факторите за појава на овој вид на карцином.
Што е рак на простата?
Ракот на простата е малигно заболување. Простата е жлезда која е лоцирана под мочниот меур и пред ректумот. Нејзината функција се состои во производство на течност која ја храни и пренесува семиналната течност. Ракот на простата настанува кога клетките кои го градат ѕидот на истата почнуваат абнормално да растат.
Какви видови на рак на простата постојат?
Речиси сите малигни неоплазми на простата се аденокарциноми, односно потекнуваат од жлездените клетки на простатата. Останати можни, но сепак ретки видови се: карциноми на ситните клетки, карциноми на преодни клетки и некои невроендокрини тумори.
Состојби што може да претходат на ракот на простата
Истражувањата укажуваат за висока поврзаност на одредени здравствени состојби со абнормален раст на клетки, кои може да претходат и да резултираат евентуално со развивање на рак на простата. Тоа е простатичната интраепителијална неоплазија. Таа може да биде со клетки од низок градус (кога клетките се наголемени во број, но клетките се со нормална структура како и здравите простатични клетки) и со висок градус (делбите на клетки се почести и клетките се со неправилна структура).
Ризик фактори за рак на простата
Постојат бројни ризик фактори за развивање на рак на простата:
- Возраст (оваа состојба е ретка кај мажи помлади од 40 години, така што со зголемување на возраста расте и ризикот)
- Етничка припадност (почеста е кај мажи со потекло од Африка)
- Фамилијарна историја (доста често има позитивна фамилијарна анамнеза)
- Генски мутации (мутации на BRCA1 и BRCA2 гените, што истото така влијаат врз развивање на рак на дојка и на овариуми, може да го зголемат ризикот за развивање на рак на простата исто така)
- Пушење и исхрана
- Воспалителни болести на простата
- Сексуално преносливи болести
Скрининг на мажи за рано откривање на рак на простата
За да има дефинитивна дијагноза за присуство на рак на простата, потребно е потврдување на дијагнозата со правење на биопсија. Одредени испитувања кои не се инвазивни, може да посочат кон сомневање за присуство на абнормалности на простата. Такви се испитување на ПСА – простата специфичен антиген и дигиторектален преглед на простата.
ПСА испитувањата се прават преку земање на примерок во крв и испитување на вредностите на истиот. Доколку вредностите на ПСА се под 4 ng/mL, наодот се смета за уреден. Но доколку тие се повисоки се препорачува консултација со уролог и понатамошно испитување барем со ехо на простата.
Дигиторекталниот преглед овозможува мануелен преглед, при што може да се забележат неправилности во формата и површината на простата, што би можеле да укажат на некое постоечко заболување на истата. Постапката за понатамошно следење е исто како и со ПСА, при што на тие пациенти што не направиле ПСА испитување им се препорачува да го направат истото.
Знаци и симптоми на рак на простата
Постојат некои чести знаци за присуство на малигно заболување на простата:
- Крв во урината
- Проблеми со уринирање, слаб и испрекинат млаз, со зачестено ноќно мокрење
- Еректилна дисфункција
- Болка
- Неконтролирани нагони за мокрење
Третман на рак на простата
Третманот се врши со оперативен третман придружен со хеморадиотерапија. Оперативните зафати може да бидат тотална радикална простатектомија, при што се отстранува целата простата, или пак трансуретрална ресекција на простата, при што се отстрануваат само делови од истата.
Совети
Раното откривање на ракот на простата е многу битно во превенцијата на оваа болест. Доколку имате над 40 години, сте имале некој член од семејството кој боледувал од рак на простата, или пак чувствувате некој од симптомите, консултирајте се веднаш со вашиот матичен лекар. Понатаму тој ќе ве насочи за потребните испитувања и прегледи кои треба да ги направите. Раното откривање на болеста доколку е присутно, дава можност за нејзино дефинитивно лекување.
Во 2020 година од рак на простата во Република Северна Македонија починале 243 лица. Од тие 243 лица, 142 биле на возраст над 75 години, 75 на возраст од 65-74 години, 24 на возраст од 55-64 години и 2 на возраст од 45-54 години.
КОИ СЕ РАЗЛИКИТЕ ПОМЕЃУ РАКОТ НА ТЕСТИСИ И РАКОТ НА ПРОСТАТА
Ракот на тестиси е малигна болест на тестисите која обично се јавува кај помлади мажи до 40. или 45. година од животот. Додека ракот на простата е малигна болест на простата која ги зафаќа повозрасните мажи, најчесто постари од 50 години. За жал, причините за развок на двата вида карциноми се уште не се познати.
САМОПРЕГЛЕД НА ТЕСТИСИ И ПРЕГЛЕД НА ПРОСТАТА
Уролозите нагласуваат дека за рано откривање на ракот на тестиси потребно е да се прави самопреглед и тоа при секое туширање.
“Најчест симптом е тврда грутка која може да се забележи со напипување, најчесто при самопреглед. Тестисите по состав имаат гумозна конзистенција, и ако се напипа каква било структура потврда од тоа, особено ограничена како грутка или како јазол, тогаш задолжително и што побрзо мора да се појде кај уролог за детални испитувања кои се прават многу брзо, што овозможува брзо поставување на прецизна дијагноза, бидејќи се работи за млади мажи кои се во полно здравје“, објаснува д-р Александар Мицковски, уролог.
Според него, при карцином на тестисите ретко има симптоми како што се болка или инфекција, иако, можни се и инфекции со создавање на реактивен излив околу тестисот или некогаш и со акутна болка, но сепак поретко.
“Според покажаното искуство, не е лесно да се убедат мажите самопрегледот да им стане нормална практика, и покрај тоа што е доволно самопреглед да се прави еднаш месечно, а на рутински преглед да се оди еднаш годишно. На почетокот беше проблематично и да ги научиме мажите прво самите да се прегледуваат. Ги советувавме, еднаш месечно, по бањање да се самопрегледуваат, да ги напипаат двата тестиса, како што жените самите ги прегледуваат своите дојки. И тоа е доволно, а ако има промена да одат на доктор . Уште подобра превенција е ако мажите одат на рутински прегледи еднаш годишно за да им се направи ултразвук на тестисите“, потенцира д-р Мицковски.
Уролозите истакнуваат дека во почетна фаза, такот на простата нема симптоми.
“Во почетна фаза кога е оптимално да се открие ракот на простата, тој нема симптоми. Она што луѓето го мешаат се проблеми со мокрењето што е зачестено кај бенигна хиперплазија на простата, односно зголемување на простата. Наведениот симптом се јавува во напредната фаза на рак на простата, а ако се работи веќе за метастазирање, тоагш се јавуваат и болки во грбот и коските. Кај ракот на тестиси обично се јавува грутка и зголемување на тестисите, но други симптоми нема“, објаснуваат уролозите.
