Тортиколис или меѓу луѓето познат како кривошија е медицински термин по кој се подразбира искривување на вратот на една страна, при што главата (лицето) вообичаено е свртена на друга страна. Не се работи за самостојна болест, туку за состојба која може да се појави поради различни причинители.
Според времето на појавување, тортиколисот може да се подели на вроден (конгенитален – се јавува веднаш по раѓање на детето) и стекнат (се појавува подоцна во текот на животот). Стекнатиот тортиколис може да се појави по некоја повреда, воспаление или тумор во пределот на вратот и главата, вклештување на вратните пршлени, поради проблеми со видот, како несакана реакција на некои лекови.
Вроден тортиколис
Во возраст на новороденче, најчест е таканаречениот вроден мускулен тортиколис, кој се јавува кај едно од 50 новородени бебиња. Се појавува како последица на промена на еден од мускулите на вратот кој се нарекува sternocleidomasoideus, а се наоѓа на страничните делови на вратот (по еден од двете страни). Овој мускул ни служи да ја движиме главата лево-десно и горе-доле. Тој е долг, вретенест, релативно тенок во однос на својата должина, поради што лесно се истегнува и повредува.
Повредата на мускулот може да се случи:
- Пред раѓање
Во периодот кога на бебето (фетусот), матката веќе му е тесна, може да дојде до притисок на одредени делови на телото во зависност од положбата. Ако е во прашање вратот, притисокот на страничниот мускул спречува соодветен проток на крв до сите делови на мускулот, поради што на местото на притисокот се размножува сврзно ткиво кое е помалку растегливо и го затегнува, односно скратува мускулот.
- Во тек на породување
Поради истегнување на мускулот кое е посилно од она што мускулот може да го поднесе или ако движењето е премногу нагло доаѓа до пукање на одредени мускулни влакна и крававење во мускулот и се појавува хематом, односно модринка на мускулот. На местото на повредата се развива сврзно ткиво. Со задача да ја излекува повредата, мускулот ја задржува функцијата, но поради нерастегливост на сврзното ткиво, тој е пократок. Без разлика на механизмот на појавата, клиничката слика е иста: доколку е зафатен десниот страничен мускул, вратот е искривен на десна страна, а лицето е свртено на лева страна. Кај околу 50 % од новороденчињата може и да се напипа здебелување на мускулот.
Степенот на изразеност може да биде различен: од многу лесен облик кој вообичаено спонтано се повлекува, до тежок облик кој бара стручна помош од детски физијатар.
Поради искривеност на вратот, вообичаено е присутна и асиметрија на лицето и главата. Неретко се случува тортиколисот да биде забалежен кај повеќе членови на едно семејство, а некои новороденчиња можат со тортиколисот да имаат и бенигни деформитети на стапалата, како и пореметување на развојот на колковите, што треба да се контролира во првите месеци од животот.
Освен мускулен тортиколис, кај новороденчињата може да се сретне и тортиколис кој е последица на ретки вродени аномалии на вратните и ‘рбетните пршлени, како и невроген тортиколис кој е последица на присуство на тумор на мозокот. Доколку наодот при прегледот е нетипичен, неопходен е преглед од детски невролог и очен лекаар (некои пореметувања на видот може да се манифстираат со тортиколис).
Лекување
Доколку не дојде со спонтано исправување, треба што порано (најдобро во првиот месец од животот) да се посети детски физијатар кој ќе одреди терапија или ќе испланира понатамошни испитувања, во случај тоа да е потребно. Најчеста терапја се вежби на истегнување кои се успешни кај 90 % од децата со мускулен тортиколис, особено ако терапијата е почната навреме и ако редовно се спроведува. Во случај на неуспех или доцна отпочната физикална терапија, тортиколисот може да се лекува и хируршки, најчесто на возраст од 12 до 18 месеци. Значењето на лекувањето не е само естетско, туку е важно и поради воспоставување на правилна статика на телото, како и правилен развој на одредени важни функции, како видот.
