Пет милијарди луѓе на глобално ниво остануваат незаштитени од штетните транс масти, покажа новиот статус на извештај на Светската Здравствена Организација, што го зголемува ризикот од срцеви заболувања и смрт.
Откако СЗО за прв пат упати повик на глобална елиминација на индустриски произведените транс масти во 2018 година – со цел за елиминација на истите, цел поставена за 2023 година – покриеноста на населението со политиките за најдобрите практики за елиминација на овие масти се зголеми речиси шест пати. Четириесет и три земји, воглавно високоразвиени, сега имаат имплементирано државни политики за најдобри практики за справување со транс мастите во храната, со што околу 2,8 милијарди луѓе се заштитени на глобално ниво, пред се во однос на информациите и предупредувањата за заштита на здравјето.
И покрај значителниот напредок, сепак, ова сè уште остава 5 милијарди луѓе ширум светот да бидат изложени на ризик од катастрофалните влијанија врз здравјето од транс мастите, а глобалната цел за нивна целосна елиминација во 2023 година останува недостижна во овој момент.
Индустриски произведените транс масти (исто така наречени индустриски произведени транс-масни киселини) најчесто се наоѓаат во пакувана храна, печива, масла за готвење и намази. Транс масните киселини главно се наоѓаат во растителни масти, кои се индустриски делумно хидрогенизирани. Бидејќи оваа технологија е евтина и ги прави производите потрајни, транс мастите се наоѓаат во бројна храна. Според Германското друштво за исхрана (ДГЕ), особено се погодени следниве производи:Пекарски производи: Кроасани, колачи, крофни, се врз база на марагарини;Брза храна: Помфрит, пици, плескавици, пилешки крилца, се што се похува;Готови оброци: Суви супи, лебни трошки на замрзнато пилешко и рибини филети;Слатки и закуски: Чипс од компири, пуканки, крекери, решетки од граноли, гранула барови;
Внесувањето на транс масти во човековиот организам е одговорно за 500.000 предвремени смртни случаи од коронарна срцева болест секоја година низ целиот свет. Ова претставува сериозна глобална закана за светското население, кое се повеќе е со зголемена телесна тежина, и намалени физички активности, со што отпорноста на нивните организми станува се послаба.
„Транс мастите немаат позната
корист и носат огромни здравствени ризици кои пак од своја страна носат огромни трошоци за здравствените системи“, изјави генералниот директор на СЗО, д-р Тедрос Аданом Гебрејесус. „Спротивно на тоа, елиминирањето на транс мастите е исплатливо и има огромни придобивки за здравјето. Едноставно кажано, транс мастите се токсична хемикалија која убива и не треба да има место во храната. Време е да се ослободиме од неа еднаш засекогаш“-заклучи Г-динот Гебрејесус.
Во моментов, 9 од 16 земји со највисок проценет процент на смртни случаи од коронарна срцева болест предизвикана од внес на транс масти немаат политика за најдобра практика. Тоа се Австралија, Азербејџан, Бутан, Еквадор, Египет, Иран (Исламска Република), Непал, Пакистан и Република Кореја.Чудно е што во оваа група на земји се наоѓа Австралија која од своја страна е земја со високоразвиена јавна свест и одличен здравствен систем.
Најдобрите практики во политиките за елиминација на транс масти ги следат специфичните критериуми утврдени од СЗО и ги ограничуваат индустриски произведените транс масти во сите поставки. Постојат две алтернативи на политиката за најдобра практика: 1) задолжителна национална граница од 2 грама индустриски произведени транс масти на 100 грама вкупни масти во сите видови храна; и 2) задолжителна национална забрана за производство или употреба на делумно хидрогенизирани масла (главен извор на транс масти) како состојка во сите видови храна.
„Напредокот во елиминирањето на транс мастите е изложен на ризик од застој, а транс мастите продолжуваат да убиваат луѓе“, изјави д-р Том Фриден, претседател и извршен директор на организацијата “Резолуција за спасување животи”. „Секоја влада може да ги спречи овие смртни случаи што може да се спречат со донесување на политика за најдобра практика. Деновите на убивање нa луѓе од транс масти се избројани – но владите мора да дејствуваат за да стават крај на оваа трагедија што реално може да се спречи“-дополни тој во својата изјава.
Додека повеќето политики за елиминација на транс мастите досега се имплементирани во земји со повисоки приходи (главно во Америка и во Европа), сè поголем број земји со среден приход ги спроведуваат или ги усвојуваат овие политики, вклучувајќи ги Аргентина, Бангладеш, Индија, Парагвај, Филипини и Украина. Политиките за најдобра практика се разгледуваат и во Мексико, Нигерија и Шри Ланка во 2023 година. Ниту една земја со низок приход сè уште нема усвоено политика на најдобра практика за елиминирање на транс мастите. Меѓу тие земји е, и за жал Република Северна Македонија.
Во 2023 година, СЗО препорачува земјите да се фокусираат на овие четири области: усвојување на политика на најдобри практики, мониторинг и надзор, здрава замена на нафта и застапување. Упатството на СЗО е развиено за да им помогне на земјите да постигнат брз напредок во овие области.
СЗО, исто така, ги охрабрува производителите на храна да ги елиминираат индустриски произведените транс масти од нивните производи, усогласувајќи се со заложбите преземени од Меѓународната алијанса за храна и пијалаци (IFBA). Од главните добавувачи на масла и масти се бара да ги отстранат индустриски произведените транс масти од производите што им се продаваат на производителите на храна на глобално ниво.
Извештајот, наречен Одбројување до 2023 година, Извештај на СЗО за глобална елиминација на транс мастите во 2022 година, е годишен извештај за статусот објавен од СЗО во соработка со Resolve to Save Lives, за да се следи напредокот кон целта за елиминација на транс мастите во 2023 година.
Извор:WHO
Извор: https://www.who.int/news/item/23-01-2023-five-billion-people-unprotected-from-trans-fat-leading-to-heart-disease
