Иако е добра во функција на чистење на дишните патишта по инфекција или од иритација со разни надразнувачи, кашлицата не изнервира, во поголема или помала мера ја ограничува комуникацијата со околината и создава непријатност бидејќи не предупредува дека нешто не е во ред, дека можеби не сме здрави и дека ни треба совет или лекар кај преглед. За хроничната кашлица, можните причини и состојби објаснува д-р Ивана Знидарчиќ, матичен лекар.
АКУТНА КАШЛИЦА
Акутната кашлица најчесто трае до 3 недели со присуство на пониска или повисока телесна температура, а се јавува како последица на респираторни инфекции (вирусни или бактериски) и обично поминува спонтано по опоравувањето. Кашлицата по својата природа може да биде сува и надразнувачка, па тогаш најчестата причина е вирусна инфекција на дишните патишта. Може да трае и подолго од 3 недели, при што обично за олеснување се зема некој препарати за сува кашлица на база на билки или мед.
Може да биде и симптом на вирусно воспаление на белите дробови или бронхитис, меѓутоа најчесто е придружена со симптоми на затнатост на носот и главоболка, што заедно со проѕирниот секрет укажува на акутен вирусен ринитис или синузитис како причина за кашлицата.
Овој тип на кашлица може да трае и до неколку недели и да биде извор на стрес и за пациентот и за лекарот доколку тој не истрае во добра и детална назална хигиена, која вклучува ставање деконгестивни капки купени во аптека (не подолго од 5-6 дена) со обилно испирање на носотсо хипертоничен раствор од морска вода или инхалации, со акцент дека вирусните инфекции НЕ СЕ ЛЕКУВААТ СО АНТИБИОТИЦИ.
Ако кашлицата е продуктивна (искашлување секрет) и ако е обоена, а не проѕирна со присуство на покачена телесна температура, тогаш тоа укажува на бактериска инфекција, без разлика дали се работи за инфекција на синусите, а тогаш се чувствува и посилна главоболка и притисок во пределот на лицето, или може да се работи за пневмонија (воспаление на белите дробови) или бронхитис, особено ако се појават и симптоми на болка во градниот кош. Кај хроничните пациенти кои боледуваат од ХОББ, обоена продуктивна кашлица со треска е знак дека болеста се влошила и мора да се јават кај своите лекари за дополнителна терапија и совет.
Друг тип на акутна кашлица е онаа која не е придружена со покачена телесна температура, што значи дека не настанала како резултат на инфекција, туку е предизвикана од хронични белодробни или срцеви заболувања. При ваква кашлица доминантен симптом е задишување – отежнато дишење, кое заедно со сува кашлица или секрет при кашлање може да укаже на состојби опасни по живот кои бараат итен лекарски преглед и третман.
КАШЛИЦА СО ЗАДИШУВАЊЕ И ПРИТИСОК ВО ГРАДИТЕ
Кашлицата со задишување која е сува или со пенлив искашлок кај лица со срцеви заболувања може да укаже на срцева слабост и тогаш пациентот не може да толерира лежење во хоризонтална положба и има отечени нозе.
Кога кашлицата е придружена со притисок во градите заедно со искашлање капки крв и забрзано дишење, немир кај болните кои биле во мирување подолго време или после операција, имобилизација на екстремитет или длабока венска тромбоза (оток и болка во една нога), или боледуваат од туморски заболувања, тогаш тоа е итна состојба која бара недоложна помош и болничко лекување.
Хроничните белодробни заболувања, на пример, астма и ХОББ, се манифестираат со кашлање и може да укажуваат на влошување на хроничното заболување – кај астмата тоа е сува кашлица со звуци на свирење, кај ХОББ тоа е продуктивна кашлица со рчење, што исто така бара лекарски преглед. преглед и совет со редовно земање на препишаните терапии.
КАШЛИЦА КОЈА ТРАЕ ПОДОЛГО ОД 8 НЕДЕЛИ СЕ ДЕФИНИРА КАКА ХРОНИЧНА
Овде, утврдувањето на причината за кашлицата е од клучно значење за ефикасно лекување и најчесто се работи за комбинација од неколку причини. По својата природа, може да биде и сува (надразнувачка и иритирачки) или продуктивна (со искашлување на секрет).
Спроведени се бројни студии кои покажале дека долготрајната кашлица најчесто е резултат на состојба наречена синдром на кашлица на горнте дишни патишта (UACS), т.е. синдром на постназален дрип синдром (слевање на секрет од горните дишни патишта), а кој според некои студии кај околу 50% од случаите е причина за хронична кашлица.
American College of Chest Physicians го дефинира синдромот на кашлица на горните дишни патишта (UACS) како синдром кој се карактеризира со хронична кашлица (т.е., присутна ≥8 недели) поврзана со нарушување на горните дишни патишта болести на носот и синусите), а присуство на абнормални сензации кои произлегуваат од грлото (на пр. пациентите може да опишат како нешто да им е заглавено во грлото) е клучно за дијагнозата.
UACS е состојба која е тешко да се дијагностицира и лекува бидејќи често постои заедно со други нарушувања кои придонесуваат за хронична кашлица, но овде е многу важна и добрата хигиена на носот, која вклучува плакнење на носот со хипертоничен раствор, инхалации и пропишани интраназални кортикостероиди од страна на докторот.
Причина за хроничната кашлица многу често е и алергискиот ринитис, па тогаш покрај кашлицата постојат симптоми на чешање на носот, солзење на очите, кивање, водена секреција од носот. Вазомоторниот ринитис може да биде и причина за долготрајна кашлица, а тоа е воден секрет од носот предизвикан од проширувањето на крвните садови на носната слузница, што е последица на дисбаланс во инервацијата на носната слузница, се влошува при премин од топло на ладно, а предизвикува воден исцедок од носот и кивање.
Астмата како причина за хронична кашлица може да дојде и помине со годишните времиња, таквата кашлица е најинтензивна навечер пред утро и е причина за ноќни будења, предизвикува чувство на отежнато дишење и често свирење од белите дробови, па затоа е важно е да се нагласи дека пациентите мора редовно да ја земаат пропишаната терапија и да ја следат функцијата на белите дробови.
Покрај овие причини, долготрајната кашлица може да биде предизвикана и од проблеми предизвикани од враќањето на киселината од желудникот во грлото, а тоа се; ГЕРБ (гастроезофагеална рефлуксна болест) е многу честа причина за хронична кашлица, па се појавуваат симптоми на жиговина или враќање на храната во грлото (регургитација), гадење, тешкотии при голтање. Најчесто се зголемува навечер поради лежечката положба на телото, а иритацијата на слузокожата со киселина предизвикува кашлица.
НАЈЧЕСТА ПРИЧИНА ЗА ХРОНИЧНА КАШЛИЦА Е ПУШЕЊЕТО
Активно или пасивно пушење, од поранешни или сегашни пушачи, на кои околу 4.000 различни токсични материи од цигарите (па дури и електричните не се помалку штетни) толку многу ја оштетуваат слузницата на дишните патишта што предизвикуваат продуктивна кашлица и напредуваат до задишување (отежнато дишење) до тој степен што кај некои со текот на времето предизвикува хронична опструктивна белодробна болест (ХОББ) и други белодробни заболувања, се до рак, а некои за жал завршуваат неспособни да дишат самостојно без боца со кислород до нив.
