Освен КОВИД, оваа година се појавија и мајмунски сипаници, пареховирус, а минатата недела беше објавено дека во отпадните води во Њујорк е откриена детска парализа, што отсликува многу необичен тренд што беше забележан во лондонската канализација пролетта.
Ви претставуваме седум фактори кои доведуваат до појава на епидемии на различни болести.
- Луѓето и животните имаат се поблизок контакт
Имајќи предвид дека климатските промени го менуваат начинот на живот на луѓето, но и на животните, а потрошувачката на месо на глобално ниво достигнува највисоки нивоа, луѓето многу почесто од порано доаѓаат во контакт со најразлични животни. „Интеракцијата човек-животно е расипана“, вели д-р Лери Брилијант, кој помогнал во искоренувањето на сипаниците.
Во 2014 година, Светската здравствена организација процени дека 75 отсто од денешните патогени потекнуваат од животни. Преку интеракцијата на луѓето и животните и КОВИД почна да се шири меѓу луѓето. Кај животните може да се најдат и ебола, ХИВ, МЕРС, САРС, грип и мајмунски сипаници. Кога болеста преминува од животните на луѓето, секогаш постои потенцијал за ново избивање на епидемија.
“Првиот фактор што го поттикнува преносот е се поголемата интеракција помеѓу луѓето и животните, во средини кои не се целосно природни или средини кои се разликуваат од оние какви биле во минатото“, вели д-р Џеј Варма, експерт за контрола и превенција на болести.
Уништувањето на шумите, сточарството и нелегалната трговија со диви животни исто така играат силна улога. “Човечката популација сега е толку огромна што ќе се инфилтрираме во сите видови екосистеми, каде што ќе наидеме на нови организми – организми на кои немаме многу претходен имунитет“, додава здравствениот експерт Мадукар Паи.
- Темпото на глобални патувања и миграција
Глобализираното и поврзано модерно општество најефективно досега придонесува за ширењето на болести. Секоја заразна болест каде било во светот од вас е оддалечена само еден лет.
“Секогаш кога некој ќе се качи во авион, постои мал ризик да носи некоја нова болест. Колку повеќе луѓе патуваат со авион, толку е поголем ризикот“, вели д-р Ерик Рубин, главен уредник на списанието New England Journal of Medicine.
Впрочем, на овој начин се проширија и мајмунските сипаници и детската парализа на другите континенти. Исто така, грипот исчезна една година, кога беа укинати сите патувања во 2020 година.
- Влошување на климатската криза
Во научниот труд објавен во списанието Nature пред 20 дена, се наведува дека поголемиот дел од човечките патогени на Земјата на некој начин ќе бидат “влошени“ од климатските промени. Многу од нив веќе се.
“Болестите што ги пренесуваат инсектите навистина ги менуваат своите обрасци, бидејќи инсектите што ги пренесуваат сега имаат многу поширок распон“, вели Рубин, наведувајќи го начинот на кој Зика, болест некогаш присутна во Африка, се прошири во Азија и Америка.
- Недоволна рутинска вакцинација на децата
За време на пандемијата, стапките на вакцинација опаднаа ширум светот и тоа на начин кој не е евидентиран со децении. СЗО го нарекува „најголем континуиран пад на детската вакцинација во приближно 30 години“.
Ако кон тоа се додаде и растот на антиваксерското движење во многу богати земји, поттикнато од дезинформации и колебање околу вакцинацијата, неизбежно беше да се случи пораст на ширењето на болести што може да се спречат со вакцина, откако ќе се ублажат мерките на затворање, социјално дистанцирање и носење маски.
“Сите мора да се вакцинираме или сите ќе се соочиме со ризици“, потенцира Варма.
- Години на занемарување на ширењето на болестите во земјите во развој
“Сите овие години Африканците имаа мајмунски сипаници и никој ништо не направи, никој не им даваше вакцини. А сега, одеднаш, богатите нации бараат и добиваат вакцини против мајмуни сипаници?“, вели Паи.
На крајот, сите ја плаќаме цената за ваквото „архаично и краткотрајно справување со болестите“.
“Ако проблемот со мајмунските сипаници беше подобро решен во Африка, немаше да се прошири низ светот. Ако КОВИД беше подобро решен во сиромашните земји, немаше да се појават нови варијанти. Ако еболата веднаш беше контролирана во Западна Африка и не се раширеше, немаше да стигне до САД“, додава тој.
- Нашата променлива перцепција за заканите од болести
Знаењето и искуството стекнато за време на пандемијата мора да го примениме и на заразните болести за кои сега читаме. Во некои случаи премногу бурно се реагира, вели Паи. “Некое мало ширење се случува во некој агол на некој пазар во Кина и одеднаш целиот свет полудува“, вели тој.
Научниците денес имаат подобри алатки за да видат што се случува, од секвенционирање на вируси до тестирање, што ги немале во претходните години.
“КОВИД навистина го промени начинот на кој ги забележуваме овие работи. Секој ден некаде во светот се појавува некоја болест“, вели Рубин, додавајќи дека тоа се случува и затоа што денес на тоа обрнуваме многу повеќе внимание од порано.
- Сè уште не знаеме какво влијание има изложеноста на КОВИД врз нашиот имунитет
Заканите од нови болести се особено алармантни токму сега бидејќи сè уште не ни е јасно каков ефект може да има КОВИД врз нашиот имунолошки одговор.
“Ќе научиме во наредните месеци и години дали ковидот до одреден степен го нарушува имунолошкиот систем, што нè прави почувствителни“, вели Паи.
“Веќе сум загрижен дека претераната зависност на лекарите од рецептите за лекови со кортикостероиди и антибиотици за време на пандемијата може да поттикне повеќе габични инфекции, супербактерии и отпорност на бактерии“, додава тој.
