Зависноста од секс, позната и како сексуална зависност или хиперсексуално нарушување, е состојба во која поединецот има прекумерна и неконтролирана потреба за сексуална активност или размислува за секс, што може да предизвика значителни лични, социјални и професионални проблеми. Оваа состојба е контроверзна и не е официјално призната како дијагноза во сите медицински и психијатриски класификации, но многу експерти се согласуваат дека може да предизвика сериозни проблеми во животот на поединецот.
Симптоми и карактеристики:
- Опсесивно размислување за секс: Постојани мисли и фантазии кои го одвлекуваат вниманието од секојдневните активности.
- Неконтролирано сексуално однесување: Вклучување во сексуални активности, мастурбација или употреба на порнографија на начин кој е надвор од контрола.
- Претпочитање на сексот над другите активности: Занемарување на работата, односите, хобијата и другите важни аспекти на животот заради сексуалната активност.
- Континуирано однесување и покрај негативните последици: Проблеми во врските, финансиски потешкотии или правни проблеми како резултат на сексуалното однесување.
- Тешкотии во запирањето или контролирањето на однесувањето: И покрај желбата или обидите да се намали или прекине сексуалната активност, поединецот не успева да го стори тоа.
Дијагностика:
Дијагностицирањето на зависноста од секс може да биде сложено бидејќи не постојат универзално прифатени критериуми за ова нарушување. Сепак, во процесот на дијагностицирање може да се користат следниве чекори:
- Клинички интервју и анамнеза: Психијатар, психолог или друг стручен ментален здравствен работник ќе направи детално интервју за да се разбере обемот на проблемот, неговото влијание врз животот на поединецот и обидите за контрола.
- Психолошки тестови: Постојат специфични прашалници и тестови кои се користат за процена на присуството и сериозноста на сексуалната зависност.
- Исклучување на други состојби: Важно е да се исклучат други психијатриски состојби кои можат да влијаат на сексуалното однесување, како што се биполарното нарушување, депресијата или нарушувања на контролните импулси.
Последици:
Зависноста од секс може да има бројни негативни последици по:
- Личниот живот:
- Чувство на вина, срам или ниска самодоверба.
- Занемарување на личните интереси и хобија.
- Меѓучовечки односи:
- Проблеми во романтичните и семејните односи поради изневерување, неискреност или преокупираност со сексот.
- Разводи или разделби.
- Професионален живот:
- Проблеми на работното место, вклучувајќи загуба на работа поради занемарување на обврските.
- Правни проблеми во случај на вклучување во незаконски активности поврзани со сексот.
- Здравје:
- Ризик од сексуално преносливи болести (СПБ).
- Финансиски проблеми поради трошоци поврзани со сексуалната активност.
- Психолошки проблеми како анксиозност, депресија и осаменост.
Лечење:
Лечењето на зависноста од секс бара мултидисциплинарен пристап, вклучувајќи:
- Психотерапија:
- Когнитивно-бихејвиорална терапија (КБТ): Помага на поединецот да ги идентификува и промени негативните мисли и однесувања поврзани со сексуалната активност.
- Психодинамична терапија: Истражува потсвесни конфликти и емоции кои можат да придонесат за зависноста.
- Групна терапија: Поддршка од други лица со слични проблеми преку групи за самопомош како „Сексуални зависници анонимни“ (SAA).
- Медикаментозна терапија:
- Лекови кои се користат за намалување на сексуалните пориви или лекови за третман на анксиозност, депресија или други придружни психијатриски нарушувања.
- Менаџирање на импулсите:
- Развивање на стратегии за контрола на импулсивното однесување, како избегнување на ситуации кои поттикнуваат компулсивно однесување.
- Промена на животниот стил:
- Изградба на здрави навики и активности кои ќе го заменат негативното однесување.
- Поставување на јасни граници и структурирање на времето за да се намали ризикот од враќање на старите навики.
Поддршка и рехабилитација:
Семјството и блиските можат да имаат важна улога во поддршката на поединецот во текот на лечењето. Присуството на стабилна мрежа на поддршка и учеството во програми за рехабилитација може значително да го зголеми успехот на третманот.
Зависноста од секс е сериозна состојба која може значително да го наруши квалитетот на животот на поединецот. Соодветното препознавање, професионалната помош и посветеноста на третманот се клучни за подобрување на состојбата и враќање на контролата врз животот.
Зависноста од секс сама по себе не значи дека личноста ќе биде насилна. Сепак, како и со сите зависности, компулсивното и неконтролирано однесување може да доведе до различни видови на ризично однесување кое може да вклучува и насилство, особено ако не се задоволени потребите на зависникот или ако се соочи со отфрлање или критика.
Поврзаност со насилство:
- Насилство врз партнерот: Ако партнерот не се согласува со сексуалните потреби на зависникот или ако зависникот се соочи со ограничувања, може да се јави агресија, гнев или дури и насилство како начин за справување со фрустрацијата.
- Сексуално насилство: Во екстремни случаи, ако лицето не може да ги задоволи своите сексуални потреби на здрав начин, може да премине на несогласено сексуално однесување, што вклучува сексуално вознемирување или напад. Сепак, ова е реткост и не е норма за сите зависници од секс.
- Автоагресија: Некои зависници од секс можат да се соочат со силно чувство на вина или срам, што може да доведе до самоповредување или деструктивно однесување кон себе.
Поврзаност со други психолошки пореметувања:
Зависноста од секс често се јавува заедно со други психолошки пореметувања (коморбидитет), што може дополнително да ја комплицира состојбата и да го отежни лечењето. Најчесто поврзаните пореметувања се:
- Анксиозност и депресија:
- Многу зависници од секс користат сексуална активност како начин за бегство од стрес, анксиозност или депресија.
- Депресијата често се јавува како последица на чувството на вина, срам или несоодветност поради сопственото однесување.
- Нарушувања на контролните импулси:
- Лицата со нарушувања на контролните импулси имаат потешкотии во контрола на своите однесувања, што може да доведе до компулсивно сексуално однесување.
- Во некои случаи, зависноста од секс може да биде поврзана со други импулсивни нарушувања како што се патолошко коцкање или булимија.
- Биполарно нарушување:
- Во маничната фаза на биполарното нарушување, луѓето можат да покажат хиперсексуално однесување како дел од епизодата на хиперактивност и намалена контрола на импулсите.
- Нарушувања на личноста:
- Особено нарцисоидното, граничното и антисоцијалното нарушување на личноста можат да бидат поврзани со сексуална зависност.
- Лицата со овие нарушувања може да имаат проблеми со меѓучовечки односи, регулација на емоции и контрола на однесувањето.
- Посттрауматско стресно нарушување (ПТСН):
- Лицата кои доживеале траума, особено сексуална злоупотреба, може да развијат сексуално компулсивно однесување како начин за справување со траумата или како реакција на нарушеното чувство на контрола.
- Супстанцијална зависност:
- Честопати зависноста од секс се јавува заедно со зависност од алкохол или дрога, што може да ги влоши симптомите и да ги зголеми ризиците за насилно или ризично однесување.
Како да се препознае и третира:
Поради можноста за коегзистенција на повеќе пореметувања, многу е важно да се спроведе темелна психијатриска проценка за да се утврди точната дијагноза и да се осигура дека лицето добива соодветен третман. Лечењето обично вклучува:
- Психотерапија: Индивидуална и групна терапија, когнитивно-бихејвиорална терапија и терапија за контрола на импулсите.
- Медикаментозна терапија: Антидепресиви, стабилизатори на расположението или антипсихотици, зависно од присуството на коморбидни нарушувања.
- Менаџмент на импулсите и учење на нови вештини за справување: Развивање здрави стратегии за справување со стресот и контролирање на импулсивното однесување.
- Поддршка од семејството и околината: Вклучување на семејството и блиските во процесот на лечење може да помогне во создавање на поддржувачка средина за опоравување.
Сексуалната зависност е сериозна состојба која бара професионален пристап, разбирање и мултидисциплинарно лекување.
