Иако се класифицира како вид на анксиозно нарушување, агорафобијата често се меша со состојби како социјалната анксиозност.
На пример, пандемијата кај многумина ги влоши проблемите со менталното здравје, објаснува д-р Џош Естрин, клинички терапевт.
“Се загриживме дали ќе се разболиме, но заборавивме и на многу од нашите социјални вештини. Затоа, за многу луѓе беше предизвик повторно да научат како да се носат со самите себеси во социјални ситуации или да се прилагодат на другите аспекти од секојдневниот живот. Ова е феномен што некои стручњаци го нарекуваат ‘анксиозност на повторно влегување’“, објаснува тој.
Ова зголемување на општата анксиозност е значајно – Светската здравствена организација (СЗО) проценува дека стапките на депресија и анксиозност се зголемени за неверојатни 25%. Но, иако вознемиреноста поради социјални интеракции е секако предизвик, таа се разликува од она што некој го доживува кога има агорафобија. Разликите за разбирањето на секоја состојба и нивното лекување се важни.
ШТО Е ВСУШНОСТ АГОРАФОБИЈА?
Постои генерализирана анксиозност, објаснува д-р Естрин, додавајќи: “А, потоа, како што станува поинтензивна и пофокусирана како анксиозно растројство, тогаш влегуваме во состојби како агорафобија“.
Тајнеса Франкс, клинички психолог, ја дефинира агорафобијата како страв да се биде на место или ситуација од која не можете лесно да избегате. Ова може да вклучува страв од напад на паника – и неможност да избегате кога ќе се случи – или чувство на беспомошност во ситуации кои предизвикуваат екстремна анксиозност или вознемиреност. Затоа, луѓето со агорафобија настојуваат да избегнуваат такви ситуации или локации.
Како и кај повеќето ментални состојби, не постои брз начин да се дијагностицира агорафобијата. Меѓутоа, како почетна точка, д-р Френкс укажува на Дијагностички и статистички прирачник за ментални нарушувања, петто издание (DSM-5) – прирачник за областите на психологијата и психијатријата.
Таа вели дека повеќето луѓе со агорафобија доживуваат интензивен страв како одговор на најмалку две од следниве ситуации:
– користење на јавен превоз
– да бидат на отворени простори
– да бидат во затворени простори, како продавници или кино
– стоење во ред или во толпа
– да бидат сами надвор од домот
Нужно не се работи ниту за интеракциите или искуствата што можете да ги имате во тие ситуации. На пример, некој со социјална анксиозност може да се плаши од комуникација со други луѓе – и потенцијална нелагодност или осуда.
“Агорафобијата е повеќе страв од неможност да се излезе од самата ситуација“, вели д-р Естрин, споредувајќи го тоа чувството со чувство на заробеност. “Логично, луѓето можат да погледнат во вратата и да го препознаат излезот – и затоа многупати агорафобијата погрешно се сфаќа, вели докторката. “Но тоа е чувството дека поради некоја причина сте заробени и ако нешто се случи, не можете да излезете“, наведува таа.
ШТО ПРЕДИЗВИКУВА АГОРАФОБИЈА?
DSM-5 ги организира причините за агорафобија во три гранки:
– темпераментен: чувствителност на анксиозност или постоечки анксиозни нарушувања
– околина: негативни или трауматски искуства
– генетска или физиолошка предиспозиција
“Агорафобијата може да се вткае во ткивото на човечката психа поради доживување на стресни или трауматски животни настани“, објаснува д-р Естрин. Честопати, некој вид на злоупотреба, напад или смрт на значајна личност во нечиј живот може да предизвика агорафобија – предизвикувајќи лицето да се чувствува парализирано пред одредени ситуации (или целосно да излезе надвор) од страв да не најде во истото сценарио и да биде неспособно да се справи со тоа. Затоа, агорафобијата често (но не секогаш) се преклопува со други состојби како што се посттрауматско стресно нарушување (ПТСН) или панични нарушувања.
Некои луѓе со агорафобија доживуваат речиси постојана грижа за нивниот следен напад на паника, вели Естрин. “Очекувањето на напад на паника создава уште поголема вознемиреност“, вели таа. Од друга страна, некои луѓе се поттикнати од специфични стимули, а нивната агорафобија може да биде ситуациска.
“На пример, поединец може да оди по тротоар напладне и да замисли дека го удира автомобил – таа мисла ќе создаде вознемиреност што ќе доведе до тоа лицето да развие страв од одење по тротоар“, вели таа. “Иако се заснова на ирационална мисла, лицето повеќе нема да оди по тротоар во тој одреден период од денот“, заклучува.
МОЖЕ ЛИ ДА СЕ ИЗЛЕКУВА АГОРАФОБИЈАТА?
Агорафобијата спаѓа во нарушување на расположението, вели д-р Естрин, а добрата вест е што, како и повеќето други анксиозни нарушувања, може да се излекува. Проценките сугерираат дека околу една третина од луѓето со агорафобија ќе ги надминат симптомите, додека многу повеќе од нив може да чувствуваат анксиозност, но ќе научат ефикасно да управуваат со таа состојба во секојдневниот живот.
Клучот е да се преземат чекори за соочување со нарушувањето за да се смени цикличната природа на анксиозноста. “Поединците со агорафобија, или многу форми на анксиозност, обично ќе ја анализираат ситуацијата одново и одново со искривено чувство за реалноста“, вели Естрин.
“Тие често продолжуваат да ја истражуваат ситуацијата и се обидуваат да ги рационализираат своите ирационални мисли, што на крајот се претвора во континуиран циклус. Нема корист од овие типови циклуси, но тие често ќе продолжат додека поединецот не ја добие потребната помош“, заклучува докторката.
