Пишува: Катерина Шекеровска-Димовска/katerina@panacea.mk
На улица, во продавница, во автомобил, на плажа… Срцевиот удар не бира место, ниту, пак, време. Дали и како може да му се помогне на човек кој доживува срцев удар? Кои се симптомите, има ли време за реакција и што треба да се преземе во моментите кога и секундите живот значат? Одговорот го има д-р Жарко Христовски, специјалист интервентен кардиолог.
Д-р Христовски, кои се симптомите на срцевиот удар?
Д-р Христовски: За срцев удар многу работи се кажувани, многу работи се пишувани. Најчестото прашањето е врзано со најавата на срцевиот удар. Имено, луѓето многу често се вознемируваат од една остра болка којашто се наоѓа во пределот на срцето, под ребрата, но таа остра болка многу често не е срцева болка. Болката којашто е умерена, како најава за срцевиот удар или ангина пекторис, се наоѓа најчесто зад градната коска, се појавува со одредена закономерност односно при зголемена физичка активност кога се зголемува потрошувачката на кислород, најчесто трае одреден број на секунди, а не минути, и поминува со смирување на физичката активност.
При инфаркт или нестабилна ангина пекторис, најчесто се јавува болка којашто не секогаш е провоцирана со физички или психички стрес. Значи, се јавува една силна болка којашто се наоѓа позади градната коска во најголемиот број на случаи, иако секогаш симптоматологијата не е универзална, се појавува најчесто трнење на долната вилица, бледило со препотување и обично пациентите велат дека имаат трнење на левата подлактица или обете подлактици, чувство на страв од смрт и како што реков, многу изразено бледило.
Како треба да реагираме доколку некој во наша близина со соочува со оваа состојба?
Д-р Христовски: Секој пациент или некој кој се наоѓа во вашата близина, а исполнува барем дел од претходно споменатите критериуми, или не дај Боже, ако сте присутни кога човек тукутака паѓа на улица, тогаш најчесто настанува пореметување на срцевиот ритам и мозокот не може да добие доволно крв, човекот паѓа и ако не му се помогне благовремено, починува. Во тој момент не се обидувајте да ги применувате правилата коишто ги читате на интернет или на социјалните мрежи, туку побарајте стручна медицинска помош. Зошто? Затоа што причините за нагла срцева смрт се пореметувања на ритамот на срцето кадешто е неопходно да имате со што да му помогнете на човекот, т.е. треба итна медицинска помош и дефибрилатор.
Во борбата против стареењето, во психата, што е многу поизразено кај мажите, многу често кога ќе дојдеме во средна возраст, опасната средна возраст, машкиот климакс, запнуваме сите што е можно повеќе, мериме дури и на тајмер колку брзо се качуваме на планина, не проверувајќи претходно дали сме здрави. И тогаш остануваат таму на планина
Колку време има за реакција, односно има ли доволно време откако ќе се појават симптомите како болка во градите, трнење на вилицата, подлактицата…
Д-р Христовски: Човек кој ќе почувствува нешто од она што претходно го набројавме при физички напор, нешто слично, но со многу помал интензитет, треба да се јави на лекар, а не да чека да се појави поголем проблем. Колку има време? Не знаеме колку имаме време. Првиот момент и првиот доктор кој има врска со оваа работа, треба да се консултира, бидејќи не знаеме кога можат да се појават компликации.
Причините за нагла срцева смрт се пореметувања на ритамот на срцето кадешто е неопходно да имате со што да му помогнете на човекот, т.е. треба итна медицинска помош и дефибрилатор
Првиот час од појавата на симптомите ако се стигне во вистинска медицинска установа се вика „Златен час“. Што побрзо ја отворите артеријата којашто е запушена и е причина за настанување на трајни оштетувања на срцевиот мускул, го заштитувате практично срцето од смртност и од траен инвалидитет, бидејќи инфарктот значи изумирање на дел од срцевиот мускул и тоа е трајно.
Дебелината и пушењето се едни од најчестите причини за кардиоваскуларни болести. Кои се останатите ризик фактори?
Д-р Христовски: Дебелината и пушењето, зборуваме само за модифицирачки ризик фактори, она што е битно за пациентите. Овие ризик фактори се многу битни кај помлади пациенти и пациенти кои имаат наследен фактор за кардиоваскуларни болести. Што подразбира наследен фактор? Еден или повеќе членови од блиското семејство коишто страдаат од кардиоваскуларни болести е знак дека тие модифицирачки ризик фактори треба да ги земете многу сериозно на многу рана возраст. Кои се другите ризик фактори? Не е само дебелината. Употребата и количината на сол којашто се користи е апсолутно многу битен фактор и многу земји воведуваат данок на употреба на сол т.е. на брза исхрана и грицки, кои често се консумираат. Пушењето е дефинитивно ризик фактор и тука и белите мантили треба да делуваат едукативно.
Физичките активности и преголемиот напор некогаш можат да бидат и кобни и неопходна е консултација со лекар пред да се преземат одредени активности.
Д-р Христовски: Посебно важи за луѓето кои се занимаваат со натпреварувачки, активен спорт. Има премногу случаи на нејасна причина за смрт. Соодветната подготовка на тие организми, поготово младите организми во раст кои сакаат да се занимаваат со натпреварувачки спорт е ОБЛИГАТОРНА. Кога професионално се занимавате со спорт не можете да имате аматеризам од другата страна. Тоа подразбира многу ригорозно водење на тие спортисти како пациенти кај коишто би можело да има причина за нагла срцева смрт, како најчеста причина за смрт.
Да го пуштите човек да вежба и да го терате да биде физички активен треба да му гарантирате некаков степен на безбедност – затоа се прават и стрес тестови.
Со возраста, со стареењето си задаваме премногу амбициозни активности, кои треба да не одржат во добра форма и покрај „годините“, притоа не размислувајќи за оптоварувањето на срцето. Токму тука се особено битни стрес тестовите…
Д-р Христовски: Во борбата против стареењето, во психата, што е многу поизразено кај мажите, многу често кога ќе дојдеме во средна возраст, опасната средна возраст, машкиот климакс, запнуваме сите што е можно повеќе, мериме дури и на тајмер колку брзо се качуваме на планина, не проверувајќи претходно дали сме здрави. И тогаш остануваат таму на планина.
Каде е предноста на правење на тие тестови? Тоа што ќе ви се случи во текот на тестирањето во здравствена установа, практично го решавате веднаш, а горе на планина, немате со што да му помогнете на човекот.
Објаснувањето на алгоритамот на стареењето и како функционира организмот при јаки физички оптеретувања на луѓето кои се наоѓаат пред вас им дава апсолутно прави насоки кога што треба да прават и им ја намалува шансата за грешки. Здравствените работници имаат и тоа како јака мисија во превенција на проблемите коишто настануваат, значи треба само да бидат благовремено направени испитувањата.
Да го пуштите човек да вежба и да го терате да биде физички активен треба да му гарантирате некаков степен на безбедност – затоа се прават и стрес тестови
За крај, да разрешиме една дилема: секојдневно е се поголем бројот на истражувања кои го поврзуваат кафето односно кофеинот со позитивен ефект врз срцето. Треба ли овие информации да се земаат со резерва?
Д-р Христовски: Многу на место кажано, и јас ги земам со резерва. Вистинско помодарство од дефинирање на здрава храна и здрави навики. Со своите 54 години и некои триесеттина години како работам во здравството, се случија барем две до три драстични промени во дефиницијата на здрави навики и здрава исхрана.
Медитеранската диета е здрава во однос на кардиоваскуларното здравје, а тоа подразбира зеленчук, риба, употреба на квалитетно маслиново масло… Но не е само исхраната, туку и брзината на животот и степенот на стрес. Во однос на кафето, состојбата се движи од тотална анатема, забрана, до пиедестал. Исто како и за чоколадото и за милион други работи. Еден вид на помодарство.
Одговорот е во умереноста, источна филозофија која досега е несовладлива во секој аспект на животот. Да се практикува и во исхраната. Веројатно, е во ред да се испијат 2-3 кафиња дневно, не прават проблем, но пак ќе кажам, веројатно, бидејќи егзактноста во тој дел е многу дискутабилна.
