Пишува: Д-р Наде Петановска
Специјалист радиодијагностичар
Карциномот на дојка е најчестиот малигном кај жените и неговата зачестеност е се поголема од година на година. Процентот на излекувани жени и должината на преживување од оваа болест се зголемува во зависност од неговото рано откривање.
Во земјите со правилно организиран мамографски скрининг (МГ) и во случаите кога жените редовно одат на прегледи на дојка, карциномите се откриваат во низок стадиум на болеста и со тоа излекувањето од такви карциноми се движи и над 90 отсто. Оттаму произлегува и важноста на радиолошките прегледи во контролата на здравјето на дојките кај жените, но паралелно со тоа нив ги следат и многу предрасуди и невистини наспроти неспорните факти за нив.
ФАКТ 1: НЕМА ПРЕВЕНЦИЈА ОД РАК НА ДОЈКА
Факт е дека нема превенција од карцином на дојка. Ние можеме да се погрижиме да живееме што поздраво (исхрана, физичка активност, избегнување на непотребни хормонски терапии), но правата причина за појава на карциномите, за жал, се уште не е докрај откриена. За карциномот на дојка со сигурност како причинители се докажани некои хемиски токсични супстанции и тераписко зрачење во предел на градниот кош. Постојат низа ризични фактори кои се поврзуваат со статистички поголем број на карциноми кај ваквите пациентки. Тоа се жени со подолго изложување на хормонската активност – рана прва менструација и подоцна менопауза, жени кои не раѓале или раѓале по 30-та година и кои не доеле, жени кои повеќе години примале тераписка (ИВФ и сл.) или заместителна хормонска терапија, постара возрасна група, фамилијарна и лична историја на болеста, докажани мутации на генот БРЦА 1 и 2, жени со поизразни бенигни промени на дојките, раса и потекло, повреди… Кај овие жени е зголемен ризикот, а и статистички е докажана почеста појава на карцином, и затоа редовните контролни прегледи се задолжителни уште од раната возраст.
Многу пати, при случајно откривање на асимптоматски непалпабилен карцином, односно карцином кој не може да се открие со допирање, пациентките велат дека редовно оделе на прегледи, па сепак заболеле од рак. Токму поради тоа докторите нагласуваат дека редовните прегледи не штитат од болест, но овозможуваат откривање на промени помали од еден сантиметар и нивно ефективно излекување.
Од карцином на дојка може да се заболи на секоја возраст. Заблуда е ако сметаме дека млади девојки и жени се поштедени од него. И заблуда е дека во текот на бременоста и доењето не се појавува карцином. За среќа многу поретко, но и на возраст од дваесетина години може да се заболи од канцер. Затоа се препорачуваат повремени прегледи и кај помладите девојки, почнувајќи од пубертетот, а особено кај забележана промена во текот на бременоста или доењето. Жените не треба да им припишуваат вина само на хормонските промени или на застојот на млеко или маститис. Мора со ехотомографски преглед да исклучиме канцер.
ФАКТ 2: МАМОГРАФИЈАТА ПРЕДНИЧИ ПРЕД УЛТРАЗВУКОТ И МАГНЕТНАТА РЕЗОНАНСА
Од мамографијата има и придобивки и штетност, но факт е дека мамографијата сè уште е метода на избор при рано откривање на карцином и е факт дека ниту ултразвукот ниту магнетната резонанса не можат да ги дадат податоците кои се добиваат со мамографијата (МГ).
Мамографијата користи рендген-зраци кои се потенцијално штетни за организмот, но современите мамографски апарати употребуваат безбедна доза на зрачење, што е докажано со многубројни големи студии, и е со минимална штетност за планираниот број на мамографии во текот на животот. Таа се прави кај жени постари од 40 години, а кај ризични групи над 35-та година. Треба да се изведува на одличен апарат со проверена доза на зрачење, да биде идеално технички направена и да е анализирана од обучен радиолог за болести на дојка, и токму поради тоа секогаш добро информирајте се за установата во која ќе одлучите за направите мамографија.
ФАКТ 3: СЕ ПРИТИСКААТ ДОЈКИТЕ, НО МАМОГРАФСКИОТ ПРЕГЛЕД НЕ БОЛИ
При изведување на МГ, дојките мора да бидат притиснати, инаку не би се добила правилна слика. Но тој притисок кај дигиталните мамографски апарати е минимален и не предизвикува болка. Докторите препорачуваат МГ да се прави во деновите по менструација, кога дојките се во физиолошки помирна фаза и помалку се чувствителни, а кога се работи за помлади пациентки, треба прво да се утврди дека кај нив нема бременост. Секоја сомнителна промена мора докрај да се иследи, препораката „ќе следиме“ мора да се заборави и веднаш мора да се направи биопсија.
ФАКТ 4: БИОПСИИТЕ НЕ СЕ ОПАСНИ
Биопсиите не се опасни и само со цитолошка, клеточна или хистолошка, ткивна анализа може да сме апсолутно сигурни дали се работи за карцином. За докторите ова е неоспорен факт наспроти предрасудите кај голем број пациенти дека ако се направи боцкање, биопсија, ако се чепне во некоја промена, се прави штета и се провоцира од неа да настане рак. Биопсиите се работат секојдневно, ширум светот, и со сигурност е докажано дека не се штетни. Предрасуда и заблуда е, велат лекарите, и мислењето дека при биопсија се боцка на слепо, наспроти фактот дека биопсија секогаш се изведува под контрола на ехо или МГ за целосна сигурност дека материјалот за испитување е земен од правилно место. Препорака е на промените на дојка да се прави т.н. кор биопсија, при која со специјална игла се зема парче од ткивото, која е со 100 проценти точност за разлика од тенкоиглената кај која точноста на резултатите се движи околу 70 отсто.
Радиолошки методи во дијагностика на болести на дојка
- Мамографија
- Ултрасонографија
- Магнетна резонанса
- Галактографија
- Томосинтеза
- Еластографија
Интервентни радиолошки методи – биопсии
- Тенкоиглена биопсија, цитолошка анализа
- Кор биопсија – хистолошка анализа
- Вакуумска кор биопсија
- Предоперативно маркирање на непалпабилни промени под контрола на УЗ
- Стереотаксично предоперативно маркирање на микрокалцификати
Од досегашните стручни теми на д-р Наде Петановска прочитајте и:
♦ Д-р Наде Петановска: Биопсијата како најсигурен детектор на рак
