„Лекувањето на депресија не значи дека ќе се превенира 100 % појава на деменција. Меѓутоа со лекување на депресијата го подобруваме квалитетот на животот на поединецот и со самото тоа што е подобрен е оправдано лекувањето на пациентот со антидепресивна терапија“, вели д-р Сузана Јовановска – Илиева, од Центарот за семејна медицина при Медицински факултет Скопје. Таа објаснува дека не може со сигурност да се каже дали има или нема превенција од деменција, но олеснителни околности се здравата исхрана, физичката активност, намалување на стресот… Или со други зборови, здрав животен стил што е всушност превенција од сите болести, не само од деменција.
На неодамна одржаниот 24. симпозиум на Здружението на лекари по општа семејна медицина на РМ (ЗЛОМ-СМ) презентиравте мултицентрична проспективна студија „Депресија кај пациенти со сомнение за деменција“, која се спроведе од страна на 46 специјалисти по семејна медицина низ Македонија рамномерно застапени од сите региони. Која е поврзаноста на депресијата со деменцијата, што е неизбежен процес на стареењето?
Д-р Јовановска-Илиева: Депресијата кај стари лица е најчесто асоцирана со зголемен ризик за појава на сите видови на деменција. Тоа е едниот факт, а вториот- освен што претставува ризик фактор, многу често може да биде и продром, односно вовед во појавата на деменцијата. Правени се многу студии за да се види која е биолошката поврзаност меѓу депресијата и деменцијата. Една од нив зборува дека пациентите што имаат депресија имаат зголемено ниво на кортизол во крвта и како резултат на тоа се намалува хипокампусот, кој е дел од мозокот одговорен за новото учење и краткорочната меморија. Затоа за пациентите коишто имаат депресија и деменција се претпоставува дека имаат зголемено ниво на кортизол и исто така, намален обем на хипокампус. Другите студии велат дека пациентите што имаат депресија имаат воспалителни процеси на крвните садови поради што имаат намален доток на крв и кислород до нервните клетки. Токму заради тој намален доток страдаат нервните клетки и се случува нивно изумирање, кое на крајот резултира со васкуларни деменции, Алцхајмерова болест и сите останати деменции.
Депресијата го влошува менталното функционирање и на некој начин ја забрзува деменцијата, па оттука е посебно важна нејзината навремена дијагностика…
Д-р Јовановска-Илиева: Тоа е многу важно и за депресијата и за деменцијата: колку порано се дијагностицира, толку подобро за пациентот. На тој начин се добива едно драгоцено време за да може да се лекува. Посебно што е важно за лекување на депресијата која се јавува кај постари пациенти е тоа што е потребно да се пристапи со едно ефективно лекување на депресијата со цел или да се излечи или да се спречи рецидив на истата. Лекувањето на депресија не значи дека ќе се превенира 100 % појава на деменција. Меѓутоа со лекување на депресијата го подобруваме квалитетот на животот на поединецот и со самото тоа што е подобрен е оправдано лекувањето на пациентот со антидепресивна терапија.
Здравата исхрана, физичката активност, намалувањето на стресот… или со други зборови, здравиот животен стил е превенција од сите болести, не само од деменција
Меѓу ризик факторите за појава на деменција се и дебелината, покачениот холестерол… Кои се останатите? Заклучокот на студијата на Центарот за семејна медицина е следен: кај 41 % од испитаниците постои депресија која корелира со тежината на деменција.
Д-р Јовановска-Илиева: Прележан мозочен удар, транзиторна исхемична атака (ТИА), дебелина, атријална фибрилација, Паркинсонова болест- ова се се ризик фактори кои придонесуваат за појава на деменција. Нашата студија покажа дека најголем број од пациентите опфатени во истражувањето имаа хипертензија, па покачени вредности на холестерол во крвта, дијабетес мелитус… Ние ги биравме пациентите според возраст, ризик фактори во поглед на патологија и до денот кога е спроведено истражувањето да немаат дијагностицирано деменција. Беа опфатени пациенти кај кои постои сомнение за деменција, а не со дијагностицирана деменција.
Дали од вашето искуство може да се каже дека се поместува старосната граница за појава на деменција?
Д-р Јовановска-Илиева: Конкретно со нашата студија опфативме пациенти над 65-годишна возраст, а генерално, насоките на истражување се над 60-годишна старост. Од овде се исклучени реверзибилните деменции кои се поврзани со други фактори како на пример, ендокринолошки, недостаток на витамини, особено Б12, фолна киселина или се резултат на пореметување на работата на тироидната жлезда. Тука веќе може да се делува етиолошки – ако се открие етиологијата која доведува до појава на симптоматологија на деменција, со решавање на проблемот, автоматски се повлекуваат и симптомите, па затоа овие деменции се нарекуваат реверзибилни.
Кога зборуваме за деменција, превенција не постои.
Д-р Јовановска-Илиева: Точно не може да се каже дали има или нема превенција, но олеснителни околности се здравата исхрана, физичката активност, намалување на стресот… Осносно здрав животен стил што е всушност превенција од сите болести, не само од деменција.
Пишува: Катерина Шекеровска-Димовска/katerina@panacea.mk
