Да, сипаниците, особено заушки (mumps), можат да влијаат врз плодноста, посебно кај мажите.
Заушки (Mumps) и плодност кај мажите:
Заушките се вирусна инфекција која може да предизвика оток на плунковните жлезди. Кај возрасните мажи, инфекцијата може да се прошири и на тестисите, што предизвикува состојба наречена орхитис. Орхитисот може да доведе до намалување на производството на сперматозоиди и, во некои случаи, до трајно оштетување на тестисите, што може да влијае врз плодноста. Иако ретко, оваа состојба може да резултира со неплодност ако двата тестиса се засегнати.
Заушки и плодност кај жените:
Кај жените, заушките можат да предизвикаат воспаление на јајниците (оофоритис), но оваа состојба е многу ретка и обично не предизвикува трајни последици врз плодноста.
Останати сипаници:
Други видови сипаници, како варичела (ветреница), обично не влијаат директно врз плодноста. Сепак, компликации од инфекцијата, како секундарни бактериски инфекции, можат да имаат одредено влијание, но тоа е многу ретко.
Во секој случај, вакцинацијата против овие вирусни инфекции е клучна за превенција и намалување на ризикот од компликации, вклучувајќи го и ризикот за плодност.
Сипаниците се општ термин кој опфаќа неколку различни вирусни инфекции кои предизвикуваат осип на кожата. Еве ги најпознатите видови и нивните карактеристики:
1. Мали сипаници (Morbilli или Measles):
- Причинител: Вирусот на морбили.
- Симптоми: Висока температура, кашлица, насолзени очи, и карактеристичен осип кој започнува на лицето и се шири по телото.
- Опасност: Многу заразна и сериозна болест која може да доведе до компликации како пневмонија, енцефалитис (воспаление на мозокот), и слепило.
- Смртоносност: Морталитетот е околу 1-2% кај малите деца во некои региони, но може да биде многу повисок во посиромашните и неразвиените земји.
2. Големи сипаници (Variola или Smallpox):
- Причинител: Вирусот Variola.
- Симптоми: Висока температура, осип кој се претвора во гнојни пликови што се шират низ целото тело.
- Опасност: Една од најсмртоносните болести во историјата, со смртност од 30% кај заразените лица.
- Смртоносност: Вариола е искоренета во 1980 година благодарение на глобалната вакцинација. Пред искоренувањето, големите сипаници беа меѓу најсмртоносните заболувања.
3. Заушки (Mumps):
- Причинител: Вирусот на заушки.
- Симптоми: Оток на плунковните жлезди (предизвикува оток на образите), температура, и болка при голтање.
- Опасност: Може да предизвика компликации како орхитис (воспаление на тестисите) и менингитис, но ретко е смртоносна.
- Смртоносност: Смртноста е многу ретка, но компликациите можат да бидат сериозни.
4. Варичела (ветреница, Chickenpox):
- Причинител: Вирусот Varicella-zoster.
- Симптоми: Треска и карактеристичен осип со пликови кои се шират низ целото тело.
- Опасност: Обично е блага кај децата, но може да биде сериозна кај возрасни и луѓе со ослабен имунитет. Компликации можат да вклучуваат пневмонија и енцефалитис.
- Смртоносност: Смртноста е ниска, но е повисока кај возрасни и лица со ослабен имунолошки систем.
5. Рубеола (German measles):
- Причинител: Вирусот на рубеола.
- Симптоми: Блага температура, осип, и зголемени лимфни жлезди.
- Опасност: Многу опасна за трудници, бидејќи може да предизвика тешки вродени дефекти кај плодот (синдром на вродена рубеола).
- Смртоносност: Рубеолата ретко е смртоносна сама по себе, но компликациите за плодот можат да бидат катастрофални.
6. Шарлах (Scarlet fever):
- Причинител: Бактеријата Streptococcus pyogenes, која исто така предизвикува стрептококни инфекции.
- Симптоми: Црвен осип, висока температура, болка во грлото, и црвен јазик (наречен “јагодов јазик”).
- Опасност: Ако не се лекува, може да доведе до сериозни компликации како ревматска треска и оштетување на срцето.
- Смртоносност: Со современа терапија, смртноста е многу ниска.
Најопасни и најсмртоносни сипаници:
- Најопасни: Големите сипаници (Variola) се најопасни, бидејќи пред искоренувањето имаа висока смртност и предизвикуваа големи епидемии.
- Најсмртоносни: Големите сипаници се исто така и најсмртоносни, со многу висока стапка на смртност кај заразените лица пред да бидат искоренети.
Мајмунските сипаници спаѓаат во групата на Orthopoxvirus, истата група на вируси во која спаѓаат и големите сипаници (Variola virus), кои предизвикуваат големи сипаници (smallpox).
Основни карактеристики на мајмунските сипаници:
- Причинител: Вирусот на мајмунски сипаници (Monkeypox virus).
- Симптоми: Слични на оние на големите сипаници, но обично помалку тешки. Вклучуваат треска, главоболка, болки во мускулите, отечени лимфни жлезди, и карактеристичен осип со гнојни пликови.
- Опасност: Иако е помалку смртоносна од големите сипаници, мајмунските сипаници можат да бидат сериозни, особено кај луѓе со ослабен имунитет. Компликациите можат да вклучуваат секундарни бактериски инфекции, пневмонија, и во ретки случаи, енцефалитис.
- Смртоносност: Стапката на смртност варира, но е обично околу 1-10%, зависно од сојот на вирусот и здравствените услови во регионот.
Мајмунските сипаници претежно се пренесуваат од животни на луѓе, но може да се пренесат и од човек на човек, особено преку блиски контакти. Вакцинацијата со вакцина против големите сипаници покажува ефикасност и против мајмунските сипаници, но вакцинирањето не е широко распространето по искоренувањето на големите сипаници.
