Депресијата кај тинејџерите е сериозна ментална состојба која може да влијае на емоциите, мислите и однесувањето. Тоа не е само периодично лошо расположение или реакција на стрес, туку хронична состојба која може значително да го наруши секојдневниот живот и функционирањето на тинејџерот.
Статистиките за депресија кај тинејџерите во Македонија покажуваат загрижувачки трендови. Според податоци од различни истражувања, речиси една третина (околу 30%) од адолесцентите во Македонија се соочуваат со симптоми на депресија, додека половина од нив изразуваат чувства на потиштеност или тага во одредени периоди. Овие состојби често остануваат непрепознаени, што го прави проблемот уште посложен.
Дополнително, девојчињата на возраст од 15 години се особено ранлива група, при што 31% од нив пријавиле осаменост, а дури 57% често се чувствуваат потиштено или тажно во текот на изминатите 12 месеци. Ваквите состојби може да влијаат на нивниот секојдневен живот, училишните активности и социјалните односи, а потребата од поддршка е итна и неопходна.
Пандемијата на COVID-19 исто така ја влоши состојбата, особено кај младите, кои се соочија со дополнителни стресови и изолација, што допринесе за пораст на менталните нарушувања како депресија и анксиозност.
Важно е да се подигне свеста за менталното здравје и да се обезбеди навремена поддршка од страна на семејството, училиштето и професионалци, за да се спречат понатамошни компликации и да се олесни закрепнувањето на младите.
Причини за депресија кај тинејџерите
Причините за депресијата кај тинејџерите можат да бидат многубројни и комплексни. Некои од главните фактори што може да доведат до развој на депресија кај младите се:
- Биолошки фактори:
- Генетска предиспозиција: Ако некој во семејството има историја на депресија или други ментални нарушувања, постои поголем ризик тинејџерот да развие депресија.
- Хормонални промени: Пубертетот е период на интензивни хормонални промени, кои можат да влијаат на мозокот и расположението.
- Хемиски дисбаланс во мозокот: Нерамнотежата во невротрансмитерите како серотонин и допамин може да игра улога во развојот на депресија.
- Психолошки фактори:
- Ниска самодоверба: Тинејџерите кои се чувствуваат неприфатени или недоволно добри може да развијат негативни мисли за себе, што може да доведе до депресија.
- Семејни проблеми: Конфликтите во семејството, развод, или злоупотреба можат да бидат големи стресори кои ја зголемуваат шансата за депресија.
- Трауматски настани: Трауми како губење на близок, малтретирање, физичко или сексуално злоставување може да бидат тригер за депресија.
- Социјални фактори:
- Притисок од врсници: Тинејџерите се под голем социјален притисок, како што се прилагодувањето на очекувањата на врсниците, училишните обврски и изгледот.
- Социјалните мрежи: Прекумерното користење на социјалните медиуми и изложеноста на „савршените“ животи на другите може да го намали нивото на самопочит и да предизвика чувства на осаменост.
- Екологиски фактори:
- Училишен стрес: Голем обем на училишни обврски, испити, и училишен неуспех може да доведат до депресија.
- Недоволна физичка активност: Недостаток на физичка активност и недостаток на изложеност на природно светло може да го влошат менталното здравје на тинејџерот.
Симптоми на депресија кај тинејџерите
Тинејџерите кои страдаат од депресија може да покажат различни симптоми. Некои од најчестите симптоми се:
- Постојано чувство на тага или празнина
- Губење на интерес за активности што некогаш ги сакале
- Промени во апетитот или телесната тежина
- Проблеми со спиење (инсомнија или преспивање)
- Намалена енергија или постојана замореност
- Немир или раздразливост
- Потешкотии во концентрацијата и донесувањето одлуки
- Чувства на безвредност или прекумерна вина
- Мисли за смрт или самоубиство
Дијагноза на депресија кај тинејџерите
Дијагнозата на депресијата се поставува преку проценка на симптомите и историјата на пациентот. Психијатри или психолози најчесто користат специјални скали за оценување на депресија, како и интервјуа со тинејџерот и неговите родители. Дијагнозата треба да се направи откако симптомите се присутни најмалку две недели и влијаат на секојдневниот живот на тинејџерот.
Лечење на депресија кај тинејџерите
Лекувањето на депресијата кај тинејџерите е индивидуално и може да вклучува комбинација на различни методи. Главните пристапи за третман се:
- Психотерапија:
- Когнитивно-бихевиорална терапија (КБТ): Оваа форма на терапија помага тинејџерите да ги препознаат негативните мисли и да ги заменат со позитивни. КБТ може да биде многу ефикасна за намалување на симптомите на депресија.
- Интерперсонална терапија (ИПТ): Овој пристап се фокусира на решавање на проблеми во меѓучовечките односи кои може да придонесуваат за депресија.
- Семејна терапија: Вклучувањето на целото семејство во терапијата може да помогне во подобрување на комуникацијата и решавање на конфликти кои придонесуваат за депресија.
- Медикаментозна терапија:
- Антидепресиви како Селективни инхибитори на повторно земање на серотонин (SSRI) често се препишуваат за тинејџери со умерена до тешка депресија. Овие лекови помагаат во регулирање на нивото на серотонин во мозокот.
- Лековите се препишуваат под строга контрола на лекар и со редовни прегледи поради можните несакани ефекти, како што се зголемен ризик од самоубиствени мисли.
Алтернативни методи за третман на депресија
Покрај традиционалните методи на лекување, постојат и алтернативни пристапи кои може да помогнат во управувањето со симптомите на депресија кај тинејџерите:
- Физичка активност:
- Редовната физичка активност, како трчање, пливање или возење велосипед, го зголемува нивото на ендорфини и помага во намалување на стресот и анксиозноста. Вежбањето може значително да го подобри расположението и да ја намали депресијата.
- Исхрана:
- Здрава исхрана, богата со витамини и минерали, особено витамини од групата B, витамин D и омега-3 масни киселини, може да помогне во одржувањето на менталното здравје. Храната како риба, зелен лиснат зеленчук, овошја и јаткасти плодови може да го подобрат расположението.
- Медитација и јога:
- Медитацијата и техниките за релаксација помагаат во намалување на стресот и анксиозноста. Јогата, исто така, може да помогне во подобрување на флексибилноста и намалување на негативните мисли.
- Креативна терапија:
- Уметноста, музиката, танцувањето и пишувањето може да бидат корисни начини за изразување на емоциите и намалување на депресијата кај тинејџерите.
Заклучок
Депресијата кај тинејџерите е сериозна состојба која бара внимание и грижа. Со правилна дијагноза, соодветен третман и поддршка, тинејџерите можат да ја надминат депресијата и да водат здрав и среќен живот. Тинејџерите кои покажуваат симптоми на депресија треба да добијат професионална помош, а семејството, училиштето и околината треба да пружат поддршка и разбирање.
