Пишува: Катерина Шекеровска-Димовска/katerina@panacea.mk
Акутниот гастроентероколитис претставува состојба на почести, воденести столици, повеќе од три во текот на 24 часа, кај едно дете. Може да биде пропратено со покачена телесна температура и повраќање, но и не мора. Најчест причинител е ротавирусот, а инциденцата се движи од 0,5 до 1,9 епизоди на дете годишно. Во ризичната група спаѓаат доенчиња до година дена, а особено под шестмесечна возраст се ризик фактор за појава на брза дехидрација, ризикот е уште поголем кај оние под тримесечна возраст. „Тие деца треба да бидат прегледани од страна на педијатар, да се одреди степенот на дехидрација и навреме да се започне со третман“, објаснува доц. д-р Соња Бојаџиева, специјалист педијатар, супспецијалист гастроентерохепатолог и доктор на наука.
Што претставува акутен гастроентероколитис?
Доц. д-р Бојаџиева: Акутен гастроентероколитис или народно кажано пролив, по дефиниција на Европското здружение за педијатриска гастроентерохепатологија и нутриција (ESPGHAN), претставува состојба на почести, воденести столици, повеќе од три во текот на 24 часа, кај едно дете. Може да биде пропратено со покачена телесна температура и повраќање, но и не мора.
Акутен ентероколитис е една самолимитирачка болест, којашто трае седум, но не повеќе од 14 дена и треба третманот да започне во домашни услови. Клучна алка во целата приказна е дехидрацијата и ние како педијатри се стремиме да ги едуцираме колегите од примарната здравствена заштита, педијатрите, лекарите од општа и семејна медицина рано да препознаат кога станува збор за дехидрација, односно да видат дали воопшто има дехидрација и дали станува збор за лесна, умерена или тешка. Исто така, важно е после проценката дали постои дехидрација, според најновите протоколи, да се провери продолжено време на повторно полнење на капиларите. Тоа значи лекарите да научат да одредат кога е продолжено времето, а тоа се одредува на кожата на пациентот, која кога ќе се притисне, треба веднаш или најмногу по две секунди, да дојде до повторно враќање на циркулацијата. Доколку не дојде, тогаш станува збор за тешка дехидрација.
Лекови како оние против повраќање или медицински јаглен, не треба да се даваат во детската возраст
Секако, треба да се види целокупната општа состојба на детето, дали има некакви проблеми односно респираторни симптоми или некои други симптоми, температура итн. Тука се и другите параметри како халонирани очи, губиток на свест, одбивање на храна и др.
Откако ќе се одреди дехидрацијата, треба да се земе една добра анамнеза: колку столици имало детето во текот на денот, какви биле по конзистенција, дали има примеси на слуз, примеси на крв, и најважно нешто: дали детето ја полни пелената, дали е мокра, ако е детето помало… Доколку се види дека пелената е сува подолго време, по неколку часа, значи дека детето не мокри и станува збор за дехидрација и треба да биде задолжително прегледано на лекар.
Кој спаѓа во ризичната група, дали најмалите се оние кои се најосетливи на оваа состојба?
Доц. д-р Бојаџиева: Во ризичната група спаѓаат доенчињата до година дена, а особено под шестмесечна возраст се ризик фактор за појава на брза дехидрација, уште повеќе кај оние под тримесечна возраст. Тие деца треба да бидат прегледани од страна на педијатар, да се одреди степенот на дехидрација и навреме да се започне со третман.
Третманот треба да започне дома, во домашни услови, со неограничено давање на орални рехидратациони солуции
Доколку таа рехидрација не е адекватна треба детето да биде прегледано од лекар. Ако нашиот пациент има и некое друго заболување покрај ентероколитот, некое хронично заболување, треба веднаш да се донесе на педијатар и потоа ако не е возможно орално да се рехидрира, тогаш да се продолжи со ентерална рехидрација, која се одвива преку назогастрична сонда. Доколку и таа рехидрација е неуспешна треба да се премине на интравенозно рехидрирање на детето, односно рехидрацијата да се спроведе во болнички услови.
Покрај рехидрацијата, дали се применува некаква дополнителна терапија во третманот на акутниот ентероколитис?
Доц. д-р Бојаџиева: Тоа е она што нас клиничарите многу не интересира, дали да дадеме дополнителна терапија во форма на антибиотик или да се вклучи некој друг лек. Не интересира дали е вирусна етиологија или бактериска. Најчест причинител знаеме дека е вирусна етиологија и тоа ротавирусот. Исто така, статистички знаеме дека од 40 до 60 проценти ништо не се детектира, меѓутоа 30-35 отсто е ротавирус, понатака се поретко други типови на вируси, бактерии, поретко паразити.
-
Клучна алка во целата приказна е дехидрацијата и ние како педијатри се стремиме да ги едуцираме колегите од примарната здравствена заштита, педијатрите, лекарите од општа и семејна медицина рано да препознаат кога станува збор за дехидрација, односно да видат дали воопшто има дехидрација и дали станува збор за лесна, умерена или тешка.
Инциденцата се движи од 0,5 до 1,9 епизоди на дете годишно. Може да се појави поединечно или во епидемии во градинки, дневен центар, каде што повеќе деца заедно седат, јадат… Треба да се земе предвид и тоа, дали одат на училиште и во градинка, во какви услови живеат и какво е водоснабдувањето, кое некогаш е голем проблем.
Кои се иследувањата кои задолжително треба да се направат?
Доц. д-р Бојаџиева: Бактериолошкото испитување практично не треба да се врши рутински, само во одредени ситуации кога имаме сомнеж дека станува збор за бактериска етиологија. Знаеме дека покачена телесна температура, абдоминална болка, појава на крв во столицата, појава на симптоматологија од централен нервен систем некако би ни укажувало дека станува збор за бактериска етиологија. Доколку имаме повраќање и респираторни симптоми се смета дека е вирусна етиологија.
Посебен некој маркер и испитување на изметот не се препорачува рутински, исто така и во однос на крвната слика, ЦРП-то има околу 80 % сензитивност, но некогаш и при бактериска инфекција имаме ниско ЦРП така што не е секогаш добар параметар.
Во однос на рехидрацијата, добро е да се има ацидобазен статус, а тоа значи да се одреди каква е состојбата на бикарбонатите во организмот.
Се уште ни стигнуваат деца кои по препорака од лекар се на диета и гладуваат. Но ние во медицината знаеме дека болен човек не јаде, а многу троши. И во таква состојба му треба многу енергија. Не треба да го оставиме цревото без регуларната храна. Нема такви големи оштетувања за детето да се става на некој посебен режим. Тоа треба да го знаат сите родители, потоа матичните лекари, семејна медицина
Кога станува збор за терапијата, употребата на антибиотици е речиси непотребна, освен во специфични ситуации…
Доц. д-р Бојаџиева: Во однос на терапијата, не се препорачува давање на антибиотик, само кога имаме сомнеж за шигела или докажана шигелозна инфекција на цревата. При шигела предизвикувачот е бактерија, која може да доведе до појава на течни столици, а некогаш и крв во столицата. За тие состојби постои протокол на лекување.
Како дел од терапијата и нешто што слободно може да се даде се пробиотиците, живи микроорганизми кои дадени во соодветни количини ќе имаат бенефит на организмот и на некој начин ќе ја стабилизираат состојбата во цревото, за да не предоминираат патогените микроорганизми. Која група на бактерии се препорачуваат? Ние ги користиме Lactobacillus и Bifidobacterium, два пробиотика кои слободно може да се даваат.
Многу трудови покажуваат придобивки и од нивно превентивно давање, кога патуваме или при давање на антибиотици, каде со земање пробиотици се превенира дијареја.
Други лекови, како оние против повраќање или медицински јаглен, не треба да се даваат во детската возраст.
- Во однос на терапијата, не се препорачува давање на антибиотик, само кога имаме сомнеж за шигела или докажана шигелозна инфекција на цревата. При шигела предизвикувачот е бактерија, која може да доведе до појава на течни столици, а некогаш и крв во столицата. За тие состојби постои протокол на лекување.
Кога станува збор за исхраната при акутен ентероколитис, се чини, дека многумина прават грешки. Кој е правилниот начин на исхрана во оваа состојба?
Доц. д-р Бојаџиева: Во однос на нутрицијата, емпириски децата досега се држеа на гладување, на посебни диети една-две недели, и се уште ни стигнуваат деца кои долго време се на апсорбентна храна. Тоа е храна како моркови, ориз, банана итн. Таа е добра храна за ентероколит, но детето не смее да се остави да гладува долг период. Три до шест часа после успешно рехидрирање, детето треба веднаш да се врати на храната која претходно ја јадело. Доколку било на мајчино млеко – ќе продолжи со мајчино млеко, не се прекинува, доколку било на формула, треба да си продолжи со формулата, исто е и со поголемите деца и другата храна. Не треба да се прават посебни рестрикции кај децата.
Се уште ни стигнуваат деца кои по препорака од лекар се на диета и гладуваат. Но ние во медицината знаеме дека болен човек не јаде, а многу троши. И во таква состојба му треба многу енергија. Не треба да го оставиме цревото без регуларната храна. Нема такви големи оштетувања за детето да се става на некој посебен режим. Тоа треба да го знаат сите родители, потоа матичните лекари, семејна медицина.
И покрај тоа што акутниот ентероколит е самолимитирачка болест, се уште може да биде причина за смртност. Особено во педијатријата бидејќи многу лесно детето може бргу да дехидрира, колку помало толку повеќе му треба течност и треба побрзо да се реагира, зашто за неколку часа може да настанат големи промени.
