Дијагностицирањето на ревматоиден артритис (РА) е сложен процес кој вклучува комбинација од медицинска историја, физички прегледи, лабораториски тестови и сликарски методи. Еве ги главните чекори во дијагностичкиот процес:
1. Медицинска историја и симптоми
Лекарот ќе започне со детална медицинска историја и ќе ги праша пациентот за симптомите, кои вклучуваат:
- Болка, отекување и вкочанетост на зглобовите, особено на малите зглобови на рацете и нозете.
- Симптоми кои траат повеќе од шест недели.
- Симптоми кои се полоши наутро или по периоди на неактивност.
- Симптоми на замор, губење на апетит и треска.
2. Физички преглед
Лекарот ќе изврши физички преглед за да ги провери:
- Отечени и болни зглобови.
- Симетрично зафатени зглобови (на пример, и двете раце или и двете нозе).
- Деформации и ограничување на движењата во зглобовите.
3. Лабораториски тестови
Неколку крвни тестови можат да помогнат во потврдување на дијагнозата:
- Ревматоиден фактор (РФ): Присуство на РФ антитела може да укаже на РА, но не сите луѓе со РА имаат позитивен РФ тест.
- Анти-циклични цитрулинарни пептидни антитела (анти-ЦЦП): Присуството на овие антитела е поспецифично за РА.
- Еритроцитна седиментациона стапка (ЕСР) и Ц-реактивен протеин (ЦРП): Овие тестови мерат воспаление во телото и можат да бидат зголемени кај луѓе со РА.
- Комплетна крвна слика (ККС): Може да покаже анемија, која е честа кај луѓе со РА.
4. Сликарски методи
За да се оцени степенот на оштетување на зглобовите и да се исклучат други состојби, лекарот може да побара:
- Рендген (X-ray): За да се видат оштетувања на коските и зглобовите.
- Магнетна резонанца (МРИ) и ултразвук: Овие методи даваат појасна слика за степенот на воспаление и оштетување на меките ткива околу зглобовите.
5. Критериуми за дијагноза
Постојат и официјални критериуми за дијагностицирање на РА, како што се оние на Американската колегија на ревматологија (АКР) и Европската лига против ревматизам (ЕУЛАР). Овие критериуми вклучуваат комбинација од клинички симптоми, лабораториски тестови и сликарски наоди.
Дијагнозата на ревматоиден артритис бара внимателна проценка од страна на лекар, обично ревматолог, кој ќе ги анализира сите достапни податоци за да потврди присуството на РА и да исклучи други можни дијагнози.
Тестовите на крвта играат клучна улога во дијагностицирањето на ревматоиден артритис (РА). Еве ги главните крвни тестови кои се користат за оваа намена:
1. Ревматоиден фактор (РФ)
- Што е РФ?: РФ е автоантитело кое се наоѓа во крвта на многу луѓе со РА.
- Како се мери?: Се користи крвен тест за мерење на нивото на РФ.
- Што значи позитивен РФ?: Присуство на висок ниво на РФ може да укаже на РА, но не сите луѓе со РА имаат позитивен РФ тест. Околу 80% од луѓето со РА имаат позитивен РФ.
- Што значи негативен РФ?: Некои луѓе со РА може да имаат негативен РФ, особено во раните фази на болеста. Ова се нарекува серонегативен РА.
2. Анти-циклични цитрулинарни пептидни антитела (анти-ЦЦП)
- Што е анти-ЦЦП?: Анти-ЦЦП се автоантитела насочени против цитрулирани протеини во телото.
- Како се мери?: Се користи крвен тест
за мерење на нивото на анти-ЦЦП антитела.
- Што значи позитивен анти-ЦЦП?: Присуството на анти-ЦЦП антитела е силен показател за РА и е многу специфичен за оваа болест. Околу 60-70% од луѓето со РА имаат позитивен анти-ЦЦП тест.
- Што значи негативен анти-ЦЦП?: Негативен анти-ЦЦП не го исклучува РА, но присуството на овие антитела, дури и во раните фази на болеста, често значи дека пациентот има поголема веројатност за развивање на РА.
3. Еритроцитна седиментациона стапка (ЕСР)
- Што е ЕСР?: ЕСР е тест кој мери колку брзо црвените крвни клетки (еритроцити) се таложат на дното од епруветата за време од еден час.
- Како се мери?: Се користи крвен тест каде што се мери брзината на седиментација на еритроцитите.
- Што значи зголемена ЕСР?: Зголемена ЕСР укажува на присуство на воспаление во телото, што е често кај РА и други воспалителни состојби.
- Што значи нормална ЕСР?: Нормална ЕСР не го исклучува присуството на РА, особено ако болеста е во рана фаза или е во ремисија.
4. Ц-реактивен протеин (ЦРП)
- Што е ЦРП?: ЦРП е протеин произведен од црниот дроб кој се ослободува во крвта како одговор на воспаление.
- Како се мери?: Се користи крвен тест за мерење на нивото на ЦРП.
- Што значи зголемен ЦРП?: Зголемен ЦРП укажува на воспаление и е корисен за следење на активноста на болеста и одговорот на третманот.
- Што значи нормален ЦРП?: Нормален ЦРП не го исклучува РА, но често се користи заедно со други тестови за да се добие целосна слика за воспалението.
5. Комплетна крвна слика (ККС)
- Што е ККС?: ККС е тест кој го мери бројот и видот на клетките во крвта, вклучувајќи еритроцити, леукоцити и тромбоцити.
- Како се мери?: Се користи автоматизирана машина за анализирање на примерок од крвта.
- Што значи резултатот?: Кај луѓето со РА, ККС може да покаже анемија (намален број на црвени крвни клетки), што е честа појава кај оваа болест. Понекогаш, бројот на белите крвни клетки може да биде покачен поради хроничното воспаление.
Крвните тестови се важен дел од дијагнозата на ревматоиден артритис, но тие не се доволни сами по себе. Тие треба да се користат во комбинација со клинички преглед и други дијагностички методи за да се добие точна дијагноза. Секогаш е најдобро да се консултирате со ревматолог за детална проценка и интерпретација на резултатите од тестовите.
Тестовите за снимање играат важна улога во дијагностицирањето и следењето на ревматоиден артритис (РА). Тие помагаат во откривањето на оштетувања на зглобовите, степенот на воспаление и следење на напредокот на болеста. Еве ги главните методи за снимање кои се користат:
1. Рендген (X-ray)
- Што е рендген?: Рендген е брз и лесно достапен тест кој користи радијација за да создаде слики од коските и зглобовите.
- Како се изведува?: Пациентот стои или лежи додека рендген апаратот создава слики од зафатените зглобови.
- Што покажува?: Рендген снимките можат да покажат:
- Оштетување на коските
- Стеснување на зглобните простори
- Присуство на ерозии
- Деформации на зглобовите
- Корист: Корисен за следење на напредокот на болеста и за споредба на промените со текот на времето.
2. Магнетна резонанца (МРИ)
- Што е МРИ?: МРИ користи магнетно поле и радио бранови за да создаде детални слики на внатрешните структури на телото, вклучувајќи ги зглобовите и меките ткива.
- Како се изведува?: Пациентот лежи на маса која се движи во голем цилиндричен апарат. Постапката трае подолго време, обично 30-60 минути.
- Што покажува?: МРИ може да покаже:
- Рани знаци на воспаление
- Промени во синовијалната мембрана
- Ткивно оштетување
- Оштетување на лигаментите и тетивите
- Корист: Најдобар за откривање на раните промени и за следење на воспалението и оштетувањето на меките ткива.
3. Ултразвук
- Што е ултразвук?: Ултразвук користи звучни бранови за да создаде слики од внатрешните структури на телото.
- Како се изведува?: Лекарот нанесе гел на кожата и користи ултразвучна сонда која емитира звучни бранови и создава слики на екран.
- Што покажува?: Ултразвукот може да открие:
- Присуство на течност во зглобовите (излив)
- Синовијално згуснување
- Присуство на ерозии
- Воспаление на меките ткива
- Корист: Корисен за откривање на воспаление и течност во зглобовите. Исто така, може да се користи за водство при инјектирање на лекови во зглобовите.
4. Компјутерска томографија (КТ)
- Што е КТ?: КТ користи рендген зраци и компјутерска обработка за да создаде детални попречни слики на телото.
- Како се изведува?: Пациентот лежи на маса која се движи низ КТ апаратот. Постапката трае неколку минути.
- Што покажува?: КТ може да покаже:
- Детаљна структура на коските
- Присуство на ерозии и деформации
- Корист: Ретко се користи за РА, но може да биде корисен за специфични случаи каде што е потребна поголема деталност на коскените структури.
5. Сцинтиграфија (коска скенирање)
- Што е сцинтиграфија?: Ова е нуклеарен медицински тест кој користи радиоактивен материјал за да создаде слики на коските.
- Како се изведува?: Пациентот добива инјекција со радиоактивен материјал кој се акумулира во областите со висока активност на коските. Скенерот потоа создава слики.
- Што покажува?: Сцинтиграфијата може да открие:
- Воспалителни промени во коските и зглобовите
- Зголемена активност на коските
- Корист: Ретко се користи за РА, но може да биде корисна за откривање на активност на болеста во коските.
Сликарските методи се важни за дијагностицирање, проценка и следење на ревматоиден артритис. Изборот на метод зависи од клиничката ситуација и од потребата за детални информации за состојбата на зглобовите и околните ткива. Лекарите, обично ревматолози, ќе ги изберат најсоодветните методи врз основа на индивидуалните потреби на пациентот.
