Во периодот од 2017 до 2023 година, бројот на самоубиства во Македонија варира, но генерално се движи околу 150 до 180 случаи годишно. Податоците покажуваат дека има благо намалување на бројот на самоубиства во последните години, но сепак, ова останува сериозен проблем во земјата.
Основните причини за самоубиства се комплексни и вклучуваат ментални заболувања, како што се депресија и анксиозност, економски тешкотии, семејни проблеми, и социјална изолација. Дополнително, недостатокот на адекватна поддршка и пристап до ментално здравје игра значајна улога во зголемувањето на ризикот од самоубиство.
Овие податоци и информации се добиени од Државниот завод за статистика и други релевантни извори.
За намалување на самоубиствата, потребни се мултидисциплинарни и интегрирани мерки на ниво на општеството и државата. Еве некои од клучните мерки кои можат да помогнат:
- Подобрување на менталното здравје:
- Достапност на услуги: Зголемување на пристапот до ментално-здравствени услуги, вклучувајќи психијатри, психолози и советници.
- Образование: Образовни програми за јавноста за признавање на знаците на депресија и други ментални заболувања, како и методи за поддршка.
- Образование и свест за ментално здравје:
- Кампањи за свест: Национални кампањи за зголемување на свеста за менталното здравје и за намалување на стигмата поврзана со барањето помош.
- Програми во училиштата: Воведување на образовни програми за ментално здравје во училиштата за да се едуцираат младите за важноста на менталното здравје и како да бараат помош.
- Поддршка и интервенција:
- Кризни центри: Создавање на кризни центри и телефонски линии за итна помош за луѓето кои се во криза.
- Обучување на професионалци: Обука на здравствени работници, наставници и работодавци за препознавање на знаците на самоубиствено поведение и како да се интервенрира.
- Социјална поддршка:
- Поддржувачки мрежи: Поттикнување на создавање на поддржувачки мрежи и групи за поддршка за лица кои се соочуваат со проблеми.
- Програми за социјална интеграција: Програми кои помагаат во социјална реинтеграција на лицата кои се соочуваат со ментални проблеми.
- Контрола на пристапот до средствата за самоубиство:
- Регулација на лекови и оружје: Подобра регулација и контрола на пристапот до потенцијално опасни лекови и оружје.
- Безбедносни мерки: Инсталирање на заштитни бариери на места каде што често се случуваат самоубиства, како мостови и високи згради.
- Економска поддршка:
- Помош за невработени и сиромашни: Економска поддршка и програми за вработување за да се намалат економските стресови кои можат да придонесат за самоубиствено поведение.
- Програми за реинтеграција: Поддршка за реинтеграција на лица кои се враќаат во општеството после третман за ментално здравје.
Овие мерки бараат координирана акција и поддршка од владините институции, невладините организации, здравствените професионалци и заедницата како целина. Инвестирањето во ментално здравје и создавање на поддржувачка средина може значително да помогне во намалување на стапката на самоубиства.
Која е конекцијата на нарушеното ментално здравје и самоубиствата?
Нарушеното ментално здравје и самоубиствата се тесно поврзани, и голем дел од случаите на самоубиство се резултат на ментални нарушувања. Еве како нарушеното ментално здравје придонесува за самоубиства:
- Депресија: Депресијата е едно од најчестите ментални нарушувања поврзани со самоубиство. Лицата со депресија често се чувствуваат безнадежно, безвредно и не можат да видат излез од нивната болка, што може да ги води кон самоубиство.
- Анксиозни нарушувања: Анксиозните нарушувања, како што се генерализирана анксиозност, панични напади и пост-трауматски стресен синдром (ПТСД), можат значително да го намалат квалитетот на животот и да го зголемат ризикот од самоубиство.
- Биполарно нарушување: Лицата со биполарно нарушување често се соочуваат со екстремни промени во расположението, од манија до депресија, што може да го зголеми ризикот од самоубиствено поведение.
- Шизофренија: Лицата со шизофренија можат да имаат халуцинации и делузии, кои можат да ги поттикнат да извршат самоубиство. Понекогаш тие се чувствуваат изолирано и неприфатено од општеството, што исто така го зголемува ризикот.
- Нарушувања на личноста: Нарушувања на личноста, како што е граничното нарушување на личноста (ГНЛ), се поврзани со импулсивност и нестабилни емоции, што може да води кон самоубиствено поведение.
- Злоупотреба на супстанции: Злоупотребата на алкохол и дроги често се јавува заедно со ментални нарушувања и значително го зголемува ризикот од самоубиство. Супстанциите можат да ја намалат способноста за рационално размислување и да го зголемат импулсивното поведение.
Истражувањата покажуваат дека околу 90% од лицата кои извршиле самоубиство имале дијагностицирано ментално нарушување . Ова укажува на важноста на раната интервенција и третман на менталните заболувања за превенција на самоубиствата.
Превенцијата и третманот вклучуваат:
- Рана дијагноза и третман: Обезбедување на навремен и ефикасен третман за менталните нарушувања.
- Терапија: Психотерапија, вклучувајќи когнитивно-бихејвиорална терапија (КБТ), може да помогне во справувањето со симптомите на депресија и анксиозност.
- Лекови: Антидепресиви, антипсихотици и други психотропни лекови можат да помогнат во управувањето со менталните заболувања.
- Поддршка: Поддршка од семејството, пријателите и поддржувачките групи е клучна за лицата кои се соочуваат со ментални нарушувања.
Создавање на поддржувачко и неосудувачко опкружување може значително да помогне во намалувањето на стапката на самоубиства.
