Од 2003 година, во светот се одбележува месец ноември како “месец на машкото здравје“.
Се започна 1999 година, на иницијативна на неколкумина мажи од Австралија, кои со едноставно пуштање на мустаќи за време на месец ноември (moustache – мустаќи + november – ноември = Movember), се обиделе да свртат внимание на пошироките друштвени заедници на мажите и важноста на здравјето на мажите. Со тек на време, почетната спонтана иницијатива на тие “мажи од малиот паб“ од Австралија прерасна во една од 100 најголеми невладини организации во светот.
На тој едноставен начин, се настојува денес во целиот свет да се привлече внимание на јавните личности и нституциите на специфичноста на здравствените проблеми кај мажите. Од почетокот во фокус на интересот биле ракот на простата и ракот на тестиси, самоубиствата кај мажите, а подоцна и депресијата и специфичните машки здравствени тегоби.
Во оваа прилика, ќе го свртиме вниманието на важноста за рана дијагностика на ракот на простата – болест која речиси поприми размери на епидемија. Ова е многу важно, бидејќи ракот на простата се лекува, ако навремено се открие!
Со оглед дека смртноста од оваа болест во Македонија не паѓа и е на убедливо второ место како најчеста причина за смртност, постојат многу причини да се зборува и да се пишува за рационалната рана дијагностика.
Неизбежен е PSA тестот (Prostata Specifični Antigen) – испитување на крвта со кој се одредува PSA во серумот. Тоа не е дијагностички тест за рак на простата, туку неговиот резултат ги групира испитаниците во одредена категорија на ризик. Со темелните вредности на PSA се одредуваат понатамошните постапки – понатамошно редовно следење или потребата за биопсија на простата. Се советува првиот PSA тест да се направи на 45 години. Идните интервали на одредување на PSA зависат од таа почетна вредност, како и од тоа дали во блиското семејство (брат, татко, чичко) некој боелдувал од рак на простата, што неколкукратно го зголемува ризикот на пациентот.
Иако, уролозите до неодамна практикуваа одредување на PSA редовно еднаш годишно, денес полека таквата пракса се напушта и интервалите на повторно тестирање се проретчуваат во зависност од возраста и претходните вредности на тој тест. Особено внимание треба да се обрне на мажите на возраст меѓу 45 и 60 година. Така, на пример, ако PSA на 45 години е над 1,0, потребно е редовно тетсирање еднаш годишно, а во спротиво во значајно претки интервали. Меѓутоа, ако имате 60 години или повеќе, а PSA вредноста ви е пониска од 2ng/mL вашиот ризик од болеста во иднина е многу мал и може да се напушти редовното одредување на PSA.
Вообичаено се смета дека PSA е зголемено доколку неговата вредност е над 4,0 ng/mL и тоагш обично се индицира биопсија на простата со цел да се потврди или исклучи веќе постоечки рак на простата. Постојат карциноми и со вредност на PSA пониска од 4,0, но тогаш рутински и масовно не се практикува спроведување на биопсија на простата. Во овој ранг, веројатноста за постоење на рак и опасноста од него е многу мала.
