Орторексија (или орторексија нервоза) е нарушување во исхраната кое се карактеризира со опсесивна грижа за здравата и „чиста“ исхрана. Терминот доаѓа од грчките зборови „orthos“ (правилно) и „orexis“ (апетит), и првпат е воведен од д-р Стивен Братман во 1997 година.
Како изгледа орторексијата?
Иако желбата за здрава исхрана сама по себе не е проблематична, кај луѓето со орторексија таа прераснува во опсесија која почнува да влијае на квалитетот на животот. Тоа може да се манифестира преку:
-
Прекумерно време поминато во планирање и подготвување оброци
-
Избегнување голем број намирници кои не ги исполнуваат нивните стандарди (на пример: без глутен, без шеќер, органски, нефабрикувани и сл.)
-
Чувство на вина, срам или анксиозност ако се изедат „забранети“ намирници
-
Изолирање од социјални ситуации кои вклучуваат храна (заради страв од „нечиста“ исхрана)
-
Физичко влошување, како што се дефицити на витамини и минерали, губење тежина и други здравствени проблеми
Како се разликува од анорексија или булимија?
Орторексијата не се фокусира толку на квантитетот на храна (како калории), туку на квалитетот. Целта не е нужно губење тежина, туку „совршено чисто тело“ преку строга контрола на внесот.
Дали е официјално дијагностицирана?
Орторексијата сè уште не е официјално призната како посебна дијагноза во Дијагностичкиот и статистички прирачник за ментални нарушувања (DSM-5), но многу психолози ја признаваат како реален и сериозен проблем.
Иако грижата за хранливите вредности на вашата исхрана е добра, таа може да доведе до опсесија со здрава исхрана, која се нарекува орторексија.
Во последните години се забележува растечки тренд на грижа за здрава исхрана, органски и свежи намирници, а во тоа се поголема улога имаат нутриционистите и нивните совети. Иако овој тренд, како и грижата за здрава исхрана би требало да биде крајно позитивен, може да доведе до голем број на нарушувања во исхраната, од булимија и анорексија, до опсесија со здрава исхрана. Токму оваа опсесија беше дефинирана од д-р Стив Братман во 1997 година, а претставува компулсивно нарушување во однесувањето, при што поединецот е опседнат со здрава исхрана и поголемиот дел од своето време се фокусира на планот за исхрана.
Луѓето кои се орторексични стравуваат од негативните ефекти на одредени намирници, па затоа ги елиминираат и престануваат да ги консумираат. Притоа се убедени дека промовираат здрав живот, но се случува токму спротивното – со ограничувањата што си ги наметнуваат сами на себе се лишуваат од одредени видови на храна со што негативно влијаат на правилното функционирање на организмот.
Дали сте орторексични? Решете го тестот на д-р Братман и дознајте го одговорот.
- Дали трошите повеќе од три часа дневно размислувајќи за здрава храна?
- Дали забележувате дека ги планирате оброците неколку дена однапред?
- Дали прехранбената вредност на оброкот ви е поважна од уживањето во јадењето?
- Дали вашиот квалитет на живот е намален, откако се зголеми квалитетот на вашата исхрана?
- Дали во последно време сте станале построги во однос на изборот на храна?
- Дали јадењето здрава исхрана го подобрува вашето чувство на самодоверба?
- Дали поради консумација на „вистинската“ храна сте се откажале од храната во која сте уживале?
- Дали прехранбените навики ви предизвикуваат потешкотии во консумацијата на храна надвор од вашиот дом, оддалечувајќи ве од семејството и пријателите?
- Дали некогаш чувствувате вина доколку „скршнете“ од вашите правила?
- Дали чувствувате целосен мир и контрола над себе ако јадете здраво?
* Ако одговоривте позитивно на најмалку четири од овие 10 прашања, постои можност дека веќе страдате од орторексија или, пак, одите во таа насока!
