Шизофренијата е сериозно ментално нарушување кое влијае на тоа како една личност мисли, чувствува и се однесува. Лицата со шизофренија често губат контакт со реалноста, што може да има значително влијание врз нивниот секојдневен живот и околината.
Симптоми
Симптомите на шизофренија може да бидат поделени на позитивни, негативни и когнитивни:
- Позитивни симптоми (се однесуваат на нарушувања кои додаваат на нормалното однесување):
- Халуцинации: најчесто аудитивни (слушање гласови кои не постојат).
- Заблуди: лажни верувања кои не се засновани на реалноста (на пр., чувство дека некој ги следи).
- Дезорганизирано размислување и говор: тешкотии во логично размислување или следење на разговор.
- Необично однесување: чудни или непредвидливи движења.
- Негативни симптоми (се однесуваат на губење на одредени способности):
- Намалена емоционалност: отсуство на изразување емоции.
- Социјално повлекување: откажување од контакти со други луѓе.
- Намалена мотивација: отсуство на интерес за активности кои претходно биле важни.
- Когнитивни симптоми:
- Тешкотии со концентрација.
- Слаба меморија.
- Нарушено донесување одлуки.
Лекување
Лекувањето на шизофренијата е долгорочен процес и вклучува комбинација од:
- Лекови: Антипсихотици се основата на лекувањето и помагаат во контрола на симптомите, особено халуцинациите и заблудите.
- Психотерапија: Психолошка поддршка и терапија (како когнитивно-бихејвиорална терапија) може да им помогнат на лицата да се справат со симптомите и да ја подобрат нивната социјална интеракција.
- Поддршка во заедницата: Вклучува поддршка од социјални работници, програми за рехабилитација и семејна терапија, што помага во адаптирањето на пациентот во општеството.
Последици по лицето и околината
Шизофренијата може да има значителни последици како за лицето, така и за неговата околина:
- За лицето:
- Социјална изолација и чувство на осаменост.
- Проблеми со вработување и одржување на стабилен животен стил.
- Зголемен ризик од самоповредување или самоубиство.
- За околината (семејството и пријателите):
- Чувство на беспомошност, стрес и анксиозност поради грижата за лицето со шизофренија.
- Потреба од значителна поддршка и ангажирање, како емоционално, така и практично.
- Финансиски предизвици поради потребата од медицинска и психолошка нега.
Шизофренијата е хронична болест, но со соодветно лекување, многу лица можат да водат стабилен и квалитетен живот. Раното препознавање и интервенција се клучни за подобрување на прогнозата и адаптацијата на лицето во општеството.
Постојат многу погрешни сфаќања за лицата со шизофренија, вклучувајќи го и стравот дека се потенцијално опасни за другите. Реалноста е малку покомплексна, и важно е да се прави разлика меѓу митовите и фактите.
Опасност за околината
Воопшто, поголем дел од лицата со шизофренија не се насилни и не претставуваат закана за околината. Во многу случаи, лицата со шизофренија повеќе страдаат од стигматизација и дискриминација отколку што се извор на опасност за другите. Еве неколку важни аспекти за разбирање на оваа ситуација:
- Ризикот од насилство е мал:
- Само мал процент од лицата со шизофренија извршуваат насилни акти. Истражувањата покажуваат дека насилството е почесто поврзано со други фактори како злоупотреба на дроги и алкохол, или со недостаток на лекување, отколку директно со самото ментално нарушување.
- Поголем дел од лицата со шизофренија немаат насилни тенденции, особено ако добиваат соодветна медицинска и психолошка поддршка.
- Ризик за самите себе:
- Лицата со шизофренија почесто се изложени на ризик од самоповредување или самоубиство отколку што се опасни за другите. Стравот, заблудите и халуцинациите можат да доведат до анксиозност и депресија, што го зголемува ризикот од самоповреда.
- Многу лица со шизофренија се жртви на насилство поради нивната ранливост, а не сторители.
Кривични дела и одговорност
- Лицата со шизофренија не се автоматски криминалци:
- Постојат случаи каде лицето со шизофренија може да изврши кривично дело, но овие случаи се ретки. Обично ваквите дела се поврзани со состојби на неконтролирани симптоми, како тешки заблуди или халуцинации, особено ако лицето не е лекувано соодветно.
- Во правниот систем, менталното здравје на лицето може да биде земено предвид како фактор при проценката на неговата одговорност за делото. Ако се утврди дека лицето не било свесно за своите постапки поради нарушувањето, тоа може да влијае врз исходот на судската одлука.
- Соодветно лекување значително го намалува ризикот:
- Лицата кои добиваат правилна медицинска и психолошка поддршка и кои се придржуваат до терапијата многу ретко покажуваат агресивно однесување.
- Интервенции како психотерапија, антипсихотични лекови и поддршка од семејството и заедницата можат да помогнат во намалување на ризикот од несакано однесување.
Заклучок
Лицата со шизофренија се поголеми жртви на социјална изолација и предрасуди отколку извор на опасност за околината. Мал е процентот на оние кои стануваат насилни, и најчесто тоа е поврзано со непостоење на соодветна грижа или други фактори. Важно е да се разбере нивната состојба и да се обезбеди поддршка наместо страв и стигматизација.
