Постхерпетичната невралгија (PHN) е хронична невропатска болка која се јавува како компликација од херпес зостер (познат како појасен херпес). Тоа е состојба предизвикана од реактивација на вирусот Varicella zoster, кој првично предизвикува варицела. По прележувањето на варицела, вирусот останува латентен во сензорните ганглии на ‘рбетниот мозок и може да се реактивира подоцна во животот, особено кај луѓе со ослабен имунолошки систем.
Како се јавува?
Херпес зостер се манифестира со болен осип кој следи дерматом (област на кожа инервирана од специфичен нерв). Кај некои пациенти, болката продолжува и по заздравувањето на осипот, траејќи со месеци или години. Оваа состојба е дефинирана како PHN и обично е поврзана со оштетување на периферните нерви предизвикано од воспаление и вирусна инфекција.
Фактори на ризик за развој на PHN:
- Возраст над 50 години.
- Тежок и интензивен осип од херпес зостер.
- Присуство на силна болка за време на акутната фаза на херпес зостер.
- Ослабен имунитет (дијабетес, ХИВ, хемотерапија).
Симптоми на PHN:
- Постојана болка: Печење, боцкање, или прободна болка во област на зафатен дерматом.
- Алоподинија: Болка предизвикана од допир или благ притисок кој нормално не би бил болен.
- Дисестезија: Непријатни сензации на кожата без надворешен стимул.
- Намалена сензитивност или чувство на трнење.
Дијагноза
Дијагнозата на PHN се базира на:
- Анамнеза: Податоци за претходно присуство на херпес зостер.
- Клинички преглед: Испитување на кожата и нервната чувствителност.
- Исклучување на други состојби: Слична болка може да се јави при дијабетична невропатија, тумори или радикулопатија, па е важно тие да се исклучат.
Третман
Третманот за PHN е комплексен и има цел намалување на болката и подобрување на квалитетот на животот. Се користи комбинација на фармаколошки и нефамаколошки пристапи:
1. Фармаколошки третман:
- Антиепилептици: Габапентин и прегабалин се прв избор за намалување на невропатската болка.
- Антидепресиви: Трициклични антидепресиви (како амитриптилин) и SNRI (дулоксетин).
- Локални аналгетици: Капсаицински крем или лидокаински фластери.
- Опојни аналгетици: Само за пациенти со тежок болен синдром кои не реагираат на други терапии.
- Стероиди: Ретко се користат за акутната фаза, но не се препорачуваат за PHN.
2. Нефармаколошки третман:
- Физикална терапија.
- Когнитивно-бихејвиорална терапија за справување со хроничната болка.
- Нервни блокади во специфични случаи.
3. Превенција:
Најдобар начин за спречување на PHN е вакцинација против херпес зостер, особено кај лица над 50 години.
Последици и компликации
- Намален квалитет на живот: Постојаната болка може да доведе до депресија, анксиозност и изолација.
- Неспособност за нормални активности: Болката може да биде онеспособувачка.
- Хронична болка: Може да трае со години, значително оптоварувајќи го пациентот и здравствениот систем.
Заклучок:
Постхерпетичната невралгија е сериозна компликација која бара мултидисциплинарен пристап за управување со невропатската болка и подобрување на квалитетот на животот. Навремено препознавање на симптомите, агресивен третман на херпес зостер и превенција преку вакцинација се клучни за намалување на ризикот и тежината на PHN.
