Во современиот дигитален свет, сè повеќе деца поминуваат значителен дел од денот пред екрани на компјутери, мобилни телефони и таблети. Овој тренд е присутен и во Македонија, каде што бројот на деца со говорни потешкотии се чини дека е во пораст. Според експертите, прекумерното користење на дигитални уреди може значително да влијае на когнитивниот, емоционалниот и јазичниот развој на децата.
Број и состојба
Иако во Македонија нема прецизни статистики за бројот на деца со говорни потешкотии поврзани со прекумерно користење на технологија, логопедите известуваат за зголемување на случаите. Голем број родители се обраќаат за помош за деца на возраст од 2 до 6 години кои имаат:
- Одложен говорен развој.
- Ограничен вокабулар.
- Потешкотии со изговарање на звуци и зборови.
Во многу случаи, проблемите со говорот се комбинирани со други потешкотии, како што се слаб контакт со очи, намалена концентрација и проблеми со социјалната интеракција.
Симптоми на говорни потешкотии
Децата кои претерано користат дигитални уреди често покажуваат следниве симптоми:
- Одложен говор: Децата подолго време не почнуваат да користат зборови или реченици.
- Слаб вокабулар: Ограничен број на зборови во говорниот репертоар.
- Монотон или нејасен говор: Потешкотии во изговарање на зборовите или звуците.
- Намалена интеракција: Избегнување разговор или слаб интерес за комуникација со други лица.
- Повлекување и социјална изолација: Недостиг на интерес за социјални игри или активности.
- Намалена креативност: Децата покажуваат помала способност за замислување и симболичка игра, кои се важни за развојот на говорот.
Причини за појавата на овие потешкотии
Прекумерната употреба на дигитални уреди влијае на повеќе начини:
- Недостаток на директна комуникација: Екраните не можат да го заменат интерактивниот говор со родителите или врсниците.
- Преголема визуелна стимулација: Гледањето видеа и анимации го намалува времето за активна игра, која е важна за развојот на јазикот.
- Монотон говор од дигиталните уреди: Машинскиот тон на гласот од уредите не го стимулира детето на имитација.
- Зависност од технологија: Децата стануваат пасивни набљудувачи наместо активни учесници во комуникацијата.
Како да се помогне на децата?
- Ограничување на времето пред екрани
Светската здравствена организација препорачува:- Деца под 2 години: Никаква изложеност на екрани.
- Деца од 2 до 5 години: Максимум 1 час дневно.
- Деца над 5 години: Ограничување на времето пред екраните и фокус на квалитетна содржина.
- Поттикнување на говор преку игра
- Игри кои вклучуваат зборување, пеење или раскажување приказни.
- Симболичка игра (играње со кукли, градење со коцки).
- Интерактивна комуникација
- Редовен разговор со децата, дури и кога тие одговараат само со гестови или звуци.
- Прашања кои бараат одговори, а не само „да“ или „не“.
- Посета на логопед
Рана интервенција од логопед е клучна. Во Македонија, логопеди работат во јавни здравствени установи, како и во приватни центри. Логопедите користат специјализирани техники за поттикнување на говорот и комуникацијата. - Вклучување на родителите
Родителите треба да бидат активно вклучени во секојдневните активности и да служат како пример за говорна комуникација. - Физичка активност
Вклучувањето на децата во активности како спорт или природа го подобрува нивниот когнитивен развој.
Заклучок
Говорните потешкотии кај децата во Македонија сè повеќе стануваат сериозен проблем, кој е тесно поврзан со модерниот начин на живот. Раното препознавање на симптомите и преземањето мерки, како што се намалување на времето пред екрани и стимулирање на активна комуникација, се клучни за надминување на овие предизвици. Со соработка помеѓу родителите, стручњаците и образовниот систем, можеме да помогнеме на децата да го достигнат својот целосен потенцијал.
