Ротавирусите се група на вируси кои предизвикуваат гастроентеритис, односно воспаление на желудникот и цревата. Најчесто ги напаѓаат доенчињата и малите деца, но може да заразат и возрасни лица.
Кога напаѓаат?
Ротавирусите најчесто се активни во зимските и пролетните месеци, но можат да се појават во текот на целата година. Тие се многу заразни и се пренесуваат преку:
- Контакт со контаминирани површини или предмети
- Нечисти раце (фекално-орален пренос)
- Загадена храна и вода
- Директен контакт со заразено лице
Симптоми:
- Висока температура
- Воденеста дијареа (трае 3-7 дена)
- Повраќање
- Стомачни болки
- Дехидратација (сува уста, малку мокрење, летаргија)
Како се лекуваат?
Нема специфичен лек против ротавирусот, но третманот се фокусира на спречување на дехидратација:
✅ Орална рехидратациона терапија – раствори со електролити (Оралит)
✅ Многу течности – вода, супи, чаеви
✅ Пробиотици – помагаат во обновување на цревната флора
✅ Благо и лесно сварлива храна – банани, ориз, тост, супа
🚫 Избегнувајте газирани пијалаци, млечни производи (освен јогурт), тешка храна.
Превенција:
- Вакцина против ротавирус (се дава на бебиња)
- Често миење на рацете
- Дезинфекција на површини
- Безбедна и чиста храна
Ако имаш висока температура (над 38°C), најважно е да ја контролираш и да спречиш дехидратација. Еве неколку начини за намалување на висока температура:
Лекови за намалување на температура
✅ Парацетамол (Acetaminophen) – најчесто се користи кај деца и возрасни (согласно дозата).
✅ Ибупрофен – помага и за воспаление и болка, но не се препорачува за мали деца под 6 месеци.
🚫 Избегнувај аспирин кај деца, бидејќи може да предизвика сериозни компликации (Рејев синдром).
2. Природни методи за намалување на температура
🔹 Млаки облоги – натопи пешкир со млака вода и ставај го на челото, рацете и нозете.
🔹 Туширање со млака (не ладна!) вода – ладна вода може да предизвика треска.
🔹 Лесна облека – не се покривај со дебели ќебиња, бидејќи тоа ја зголемува температурата.
🔹 Доволно течности – вода, чаеви, сокови, супа, за да спречиш дехидратација.
3. Кога да побараш лекарска помош?
⚠ Кај возрасни:
- Температура над 39.5°C што не се намалува
- Интензивни главоболки, силна малаксаност
- Дехидратација (суви уста, темна урина, силна жед)
⚠ Кај деца:
- Температура над 38°C кај бебиња под 3 месеци
- Температура над 39°C кај постари деца
- Грчеви, конфузија, силна поспаност
Воденеста дијареја најчесто е предизвикана од вируси (ротавирус, норовирус), бактерии (салмонела, ешерихија коли) или паразити. Лекувањето зависи од причината, но главниот фокус е спречување на дехидратација и обновување на цревната флора.
Орална рехидратација (спречување на дехидратација)
✅ Орални рехидратациони раствори (ОРС) – готови пакувања од аптека (Оралит) или домашен раствор:
➡ 1 литар зовриена вода + 1 лажичка сол + 6 лажички шеќер
✅ Многу течности – вода, чај од камилица, супи, разредени природни сокови (без шеќер).
🚫 Избегнувај газирани пијалаци, кафе и алкохол – тие ја влошуваат дијарејата.
Исхрана (BRAT диета)
При дијареја, најдобро е да се јаде лесно сварлива храна:
🍌 Банани – го смируваат желудникот и содржат калиум.
🍚 Ориз – врзува вода и ја намалува дијарејата.
🍞 Тост – лесен за варење.
🍏 Јаболково пире – содржи пектин, кој помага во згуснување на столицата.
🚫 Избегнувај: мрсна, зачинета храна, млечни производи (освен јогурт), свеж зеленчук и овошје со многу влакна, слатки и преработени производи.
Пробиотици (обнова на цревната флора)
✅ Јогурт со пробиотици или аптечни пробиотици (Lactobacillus, Saccharomyces boulardii) – помагаат во побрзо закрепнување.
Лекови (само ако е потребно)
💊 Смекнувачи на столицата (Loperamide, Imodium) – не се препорачуваат ако дијарејата е предизвикана од инфекција, бидејќи телото треба да се ослободи од бактериите/вирусите.
💊 Цинк-суплементи – го скратуваат времетраењето на дијарејата, особено кај деца.
💊 Антибиотици – само ако е бактериска инфекција (пропишува лекар).
Кога да побараш лекарска помош?
⚠ Кај возрасни:
- Дијареја што трае повеќе од 3 дена
- Висока температура (над 39°C)
- Крв во столицата или црна столица
- Силна дехидратација (сува уста, слабост, малку урина)
⚠ Кај деца:
- Дијареја што трае повеќе од 24 часа
- Висока температура над 38.5°C
- Симптоми на дехидратација (суви усни, нема солзи при плачење, бебето е поспано)
Како да се спречи дехидратацијата?
✅ Мали, но чести голтки течност – на секои 5-10 минути по една лажичка вода или орален рехидратациски раствор (Оралит).
✅ Орална рехидратација – раствори од аптека или домашен раствор:
➡ Рецепт: 1 литар зовриена вода + 1 лажичка сол + 6 лажички шеќер.
✅ Чај од нане или камилица – смирува желудник.
✅ Супи и разредени природни сокови – обезбедуваат електролити.
🚫 Што да се избегнува?
- Газирани пијалаци, алкохол, кафе
- Млечни производи (освен јогурт)
- Тешка и мрсна храна
Како да се контролира повраќањето?
💡 После повраќање, почекај 30-60 минути пред внес на течност, за да не се надразни желудникот повторно.
💡 Започни со мали голтки течност, не пиење наеднаш во големи количини.
Лекови (само со совет од лекар):
💊 Антиеметик (за спречување на повраќање) – Дименхидринат (Dramina), Ондансетрон (Zofran) (само со препорака од доктор).
💊 Пробиотици – помагаат при гастроентеритис.
Исхрана по повраќање
Кога повраќањето ќе престане, започни со лесна храна:
🍞 Тост или сувари
🍚 Ориз
🍌 Банани
🍏 Јаболково пире
🫖 Благо засладен чај
🚫 Избегнувај: мрсно, пржено, млечни производи, слатки, тешка храна.
Кога да побараш лекарска помош?
⚠ Кај возрасни:
- Повраќање повеќе од 24 часа
- Не можеш да задржиш течности
- Висока температура над 39°C
- Знаци на дехидратација (сува уста, малку мокрење, вртоглавица)
⚠ Кај деца:
- Повраќање повеќе од 6-12 часа
- Бебе што не мокри 6 часа
- Сува уста, нема солзи при плачење
- Силна поспаност, летаргија
