Изгорениците се повреди на кожата и подлабоките ткива предизвикани од топлина, хемикалии, електрична енергија, радијација или триење. Тие можат да бидат од лесни до животозагрозувачки.
1. Видови на изгореници според длабочината
➤ Првостепени изгореници (суперфицијални)
👉 Опис: Зафаќаат само најгорниот слој на кожата (епидермис).
👉 Симптоми: Црвенило, болка, сува кожа, оток (без меури).
👉 Пример: Сончева изгореница, краток допир на жешка површина.
👉 Третман:
✅ Ладење со млака вода (не мраз!) 10-20 минути.
✅ Алое вера гел или хидратантен лосион.
✅ Пијте многу течности за хидратација.
✅ Избегнување сонце на погоденото место.
➤ Второстепени изгореници (површни и длабоки дермални)
👉 Опис: Зафаќаат епидермисот и дел од дермисот (подлабоки слоеви на кожа).
👉 Симптоми: Интензивна болка, меури со бистра или жолтеникава течност, влажна и розова или црвена кожа.
👉 Пример: Изгореници од врела течност, пареа, пламен.
👉 Третман:
✅ Ладење со млака вода 15-20 минути (не наметнувајте мраз).
✅ Покривање со стерилна, немазна газа.
✅ Аналгетици за болка (ибупрофен, парацетамол).
❌ Не прободувајте меури (може да доведе до инфекција).
⚠️ Посетете лекар ако: изгореницата е поголема од дланката, ако се наоѓа на лице, дланки, стапала, гениталии или ако се појават знаци на инфекција (црвенило, оток, гној).
➤ Третостепени изгореници (целосна дебелина на кожата)
👉 Опис: Зафаќаат сите слоеви на кожата, често и масното ткиво.
👉 Симптоми: Безболна (поради уништени нерви), кожата е бела, црна или кожена.
👉 Пример: Тешки изгореници од оган, струја, хемикалии.
👉 Третман:
🚨 Итна медицинска помош!
✅ Покривање со чиста, сува стерилна газа.
✅ Давање течности (ако е свесен).
❌ Не нанесувајте масти или домашни лекови.
❌ Не вадете загорена облека залепена за кожата.
➤ Четвртостепени изгореници (длабоки оштетувања)
👉 Опис: Продираат во мускулите, тетивите, коските.
👉 Симптоми: Црни, јагленосани ткива, без чувствителност.
👉 Третман:
🚨 Неодложна болничка интервенција, често бара трансплантација на кожа и хируршки зафати.
2. Причини за изгореници и специфичен третман
🔥 Термички изгореници (оган, врела течност, пареа, жешки предмети)
✔️ Изладете ја областа со млака вода.
✔️ Не ставајте масло, путер или брашно – можат да ја влошат состојбата.
🧪 Хемиски изгореници (киселини, бази, хемикалии за чистење)
✔️ Измијте со млака вода најмалку 20 минути.
✔️ Отстранете ја загадената облека.
✔️ Побарајте лекарска помош, особено ако изгореницата е од силни киселини (сулфурна, хлороводородна) или бази (натриум хидроксид).
⚡ Електрични изгореници (струен удар, гром)
✔️ Исклучете го изворот на струја пред да помогнете.
✔️ Често изгледаат мали на кожата, но можат да имаат внатрешни оштетувања!
✔️ Обавезно одете во болница, бидејќи може да има срцеви проблеми или оштетувања на внатрешните органи.
☢️ Радијациски изгореници (сонце, зрачење, УВ лампи)
✔️ Изладете ја кожата и користете алое вера или крем за изгореници.
✔️ Избегнувајте повторно изложување на сонце.
✔️ Пијте многу вода за рехидрација.
3. Фази на заздравување и компликации
Фази на заздравување
- Инфламаторна фаза (први денови) – Црвенило, болка, воспалителен одговор.
- Пролиферативна фаза (неколку недели) – Формирање на нова кожа.
- Фаза на ремоделирање (месеци-години) – Формирање на лузни.
Можни компликации
⚠️ Инфекција (ако има гној, црвенило или треска, бара антибиотска терапија).
⚠️ Контрактури (намалена подвижност поради лузни).
⚠️ Хипер- или хипопигментација.
⚠️ Шок (кај големи изгореници, губење на течности и електролити).
4. Долгорочна нега на изгореници
✔️ Хидратација со специјални креми.
✔️ Заштита од сонце за да се спречат темни дамки.
✔️ Притисочни завои за намалување на лузни.
✔️ Физиотерапија ако има ограничена подвижност.
5. Домашни митови и што НЕ треба да се прави
❌ Мит: Путерот и маслото помагаат.
✅ Вистина: Маснотиите ја задржуваат топлината и можат да ја влошат изгореницата.
❌ Мит: Пукање на меури го забрзува заздравувањето.
✅ Вистина: Тоа ја зголемува шансата за инфекција.
❌ Мит: Користење на мраз помага.
✅ Вистина: Мразот може да предизвика дополнително оштетување на ткивото.
6. Кога треба да посетите лекар?
🚨 Ако изгореницата е поголема од дланката.
🚨 Ако е на лицето, рацете, стапалата или гениталиите.
🚨 Ако има знаци на инфекција.
🚨 Ако жртвата има тешки болки или шок (збунетост, бледило, забрзано чукање на срцето).
Со правилен третман, повеќето изгореници можат успешно да зараснат без компликации. 💙
