Опсесивно-компулсивното нарушување (ОКН) се карактеризира со повторувачки и перзистентни мисли и перцепции (опсесии) кои лицето ги доживува како наметнати и несоодветни и кои предизвикуваат интензивни чувства на непријатност и анксиозност. За да се намали анксиозноста предизвикана од опсесивните мисли, лицето извршува присилно и повторувачко однесување или ментални дејства што се нарекуваат компулсии. Најчесто, овие два симптоми се појавуваат заедно, а ретко се појавува само еден од нив (на пример, лицето има само опсесивни мисли). Чести се и повеќекратни опсесии во комбинација со компулсии. Психолозите го сместуваат ова нарушување во групата анксиозни нарушувања и невроза.
Опсесивните мисли предизвикуваат страв и анксиозност бидејќи нивната содржина најчесто се однесува на некаква несигурност за сопствениот живот или за животот на другите и неможноста за контрола над некои случувања (на пример, страв од пожар или страв од зараза со смртоносна болест итн.). Потоа, тие чувства се обидуваат да ги намалат, неутрализираат или избегнат со компулсивни дејства кои субјективно го враќаат чувството на контрола и го намалуваат стресот (на пример, лицето постојано проверува дали го исклучило шпоретот или често и долго ја пере облеката и рацете). Потоа, лицето привремено се чувствува олеснето, но опсесивните мисли се враќаат по некое време и започнуваат нов циклус.
Чести се опсесивните мисли кои содржат:
- страв од нечистотии и инфекции;
- опсесија со ред и симетрија;
- опсесија за сопствената одговорност за несреќи и катастрофи придружени со присилни дејства содржински поврзани со истите мисли;
- хиперактивност.
Најчести компулсивни однесувања:
- постојано миење на рацете;
броење (на пример, плочки на подот кои мораат да имаат цел број); - прегледување (на пример, постојано прегледување дали вратите во куќата се затворени);
- постојано повторување на одредени активности (миење на раце и сл.);
- средување или организирање на работите на одреден начин (по азбучен ред).
Причини
Иако се смета дека гените се виновни за појавата на опсесивно-компулсивното нарушување, најверојатната причина е всушност доживување на некоја траума. Луѓето кои силно реагираат на стрес имаат зголемен ризик за здобивање со ваква болест. На пример, едно лице кое за малку ќе се разболело од смртна болест, сигурно претрпело голема траума од самата помисла дека може да се разболи, па со текот на времето почнува постојано да ги мие рацете за да спречи појавување на каква било друга инфекција. Најчесто ги мијат рацете пред да јадат или да фатат некој предмет, избегнуваат каков било допир со други луѓе и ги мијат рацете ако се фатат за рачката на вратата затоа што сметаат дека има премногу бактерии и шири зарази.
Лекување
Опсесивно-компулсивното нарушување се лекува со психотерапија и примање на лекарства (антидепресиви), но може да трае со години затоа што опсесиите тешко се оттргнуваат од мозокот и потребно е подолго време за да се формираат нови мисли и опсесии. Луѓето со опсесивно-компулсивно нарушување го разбираат сопственото нерационално однесување, но се чувствуваат сигурни кога го прават тоа. Без разлика на тоа, тие продолжуваат да живеат во страв.
