Секоја година во светот 500.000 жени се дијагностицирани со карцином на матката, кој е еден од најчестите видови карциноми и ги зафаќа женските полови органи. По карциномот на дојката, овој тип канцер е втората најчеста причина за смртност кај жените. Во последните години бројот на жени со оваа дијагноза значително се зголемува.
Овој вид карцином го зафаќа долниот дел од матката, односно цервиксот, кој ги спојува вагината со матката. Канцерот настанува кога на површинскиот слој од грлото на матката се појавуваат абнормални клетки наречени „прекурсори на карцином“. Станува збор за прекарциномни структури кои доколку не се дијагностицираат во почетниот стадиум, преминуваат во карцином на матката. Основен одговорен фактор за оваа промена е ХПВ, познат како хуман папилома вирус. ХПВ е вирус кој се пренесува по сексуален пат и ги предизвикува гениталните брадавици.
Гинеколозите советуваат секоја жена барем еднаш годишно да направи ПАП тест бидејќи само преку овие тестови може да се откријат какви било промени на грлото на матката. ПАП тестот, познат како Папаниколау тест, овозможува рано дијагностицирање на абнормалните клетки во грлото на матката, пред тие да започнат да се менуваат во преканцерозни структури или да прераснат во карцином на грлото на матката. Во развиените земји, каде што жените редовно прават ПАП тест, значително е намалена стапката на болни од карцином на грлото на матката.
Што е рак на грлото на матката или цервикален карцином?
Mалигно заболување (вид на рак) на грлото на матката. Пенетрирањето на малигни клетки преку базалната мембрана и нивна инфилтрација во стомата на грлото на матката се дефинира како рак на грлото на матката.
Заради рак на грлото на матката умираат преку 300 000 жени односно на 2 минути болеста зема една жртва. Ракот на грлото на матката е четврти најчест канцер кај жените, со околу 500 000 нови случаи годишно.
Најчесто заради инфекција со вирус со име хуман папилома вирус-HPV. Кај 99,7% од случаите со рак на грлото на матката биле инфицирани со HPV.
Вид на вирус, кој воедно е и најчеста вирусна инфекција на репродуктивниот тракт на двата пола. Има повеќе од 150 типови. 2 од нив се со најголема вина за да се развие рак на грлото на матката. Над 70% од ракот на грлото на матката и преканцерозните лезии се резултат на HPV-16 и HPV-18. Се пренесува преку сексуален контакт, особено доколку партнерот/партнерката има генитални брадавици. Може индиректно преку контаминирани предмети или површина. Покрај на грло на матката HPV може да предизвика рак на анус, вулва, вагина, пенис и орофаринкс.
А дали има други ризик фактори?
- Пушење
- Генетски фактор
- Инфекција со ХИВ, хламидија, херпес симплекс,гонореа
- Примена на контрацептивни средства
- Рана возраст на прв сексуален однос
- Повеќе сексуални партнери
- Машки партнер со повеќе претходни сексуални партнерки
- Повеќеротки
- Начин на исхрана
- Хронична имуносупресија
Дали може да препознам дали партнерот ми е заразен?
Не секогаш. Но, доколку има генитални брадавици, кои се појавуваат по една недела или еден месец од инфекцијата, тогаш тие се најпрепознатливиот знак. Ако има брадавици на рацете или стапалата, тие се бенигни.
Кои би биле симптоми на ракот на грлото на матката?
Раниот цервикален карцином е често асимптоматичен. Доколку има локално напредната болест може да предизвика симптоми, како што се абнормално вагинално крвавење, како и посткоитално (после влегување на пенисот во вагината) крварење, коитална болка (диспареунија), лачење секрет, болки во карлицата.
Имав ризичен контакт, што треба да направам?
Да закажете гинеколошки преглед кај Вашиот матичен гинеколог, при кој што ќе Ви направи и PAP-тест и/или HPV-тест.
Што е ПАП-тест, а што е HPV- тест?
Медицинско иследување со кое се докажува присуство на абнормални клетки во грлото на матката и се вика Papanicolaou тест или познат како ПАП тест. Претставува златен стандард и ефикасен начин за откривање на рак на грлото на матката во најраните фази.Светска здравствена организација-СЗО препорачува уште две методи:визуелна инспекција со оцетна киселина (ВИА) и конвенционален (ПАП) тест со цитологија базирана на течност (ЛБЦ). Доколку редовно се извршува на две години појавата на рак на грлото на матката може да се намали и до десет пати.
Медицинско иследување со кое се докажува присуство на ДНК материјал на HPV во грлото на матката. Не се препорачува кај жени под 30 годишна возраст.
Во консултација со матичниот гинеколог ќе одредите која е за вас подобра варијанта.
Доколку резултатите од ПАП-тестот се сомнителни, што треба да направам?
Резултатите од ПАП-тестот ако се сомнителни, за конечна дијагноза задолжително е правење биопсија од грлото на матката.
*Биопсија е метода со која се зема парче ткиво, во случајов од грлото на матката и под микроскоп се анализира земениот примерок.
Постојат три категории според степенот на развиеност.
CIN-1 лесна дисплазија
CIN-2 умерена дисплазија
CIN-3 тешка дисплазија
Доколку добијам било која од трите дијагнози, кој би бил третманот?
Третманот зависи од степенот на раширеност (екстензија) на болеста.
Преинвазивната болест се лекува со локална ексцизија (отстранување) на променетото ткиво. Има ралични методи како што се цервикална конизација, ласерска аблација и криотерапија.
Хистерeктомија или целосно отстранување на матката се применува кај пациентки со висок степен на дисплазија кои немаат намера натаму да раѓаат.
Покрај овие методи, радиотерапија и хемотерапија се процедури на избор кај пациентки со висок степен на малигнитет.
Превенција-спречување
Примарно за превенција неопходна е вакцинација.Поливалентната (содржи повеќе од еден тип на HPV) вакцина која содржи 2-4 високоризични типови се дава кај девојчиња пред да започнат со сексуални контакти, од 9 до 14 годишна возраст, најдобро функционираат и целта е да се превенира иницијална инфекција со HPV. Некои земји, како С.А.Д. и Австралија рутински започнаа да вакцинираат момчиња.
Жените кои се уште не се сексуално активни и инфицирани со ХПВ вирусот ќе имаат најголема корист од вакцината. Исто така, корист од вакцината може да имаат и сексуално активни жени, бидејќи тие можеби се уште не се инфицирани со еден од видовите на ХПВ вирусот што може да предизвика рак на грлото на матката.
По вакцинацијата, дали треба да продолжам со контролните гинеколошки прегледи?
Сегашната вакцина е наменета само за ХПВ вирусите што предизвикуваат две третини од случаите на рак на грлото на матката, затоа сите вакцинирани и невакцинирани жени и понатаму треба редовно да прават ПАП-тест за да се утврди евентуалната инфицираност со другите помалку ризични типови. Треба да се продолжи со редовна посета на матичен гинеколог.
Раното откривање се најефикасниот начин за откривање на рак на матката во најраните фази. Сегашните водичи на National Cancer Institute им препорачуваат на жените:
- Почетен ПАП тест на 21 годишна возраст на секоја втора година или во рок од три години од кога ќе почнете да имате секс.
- Од 21-29, редовен ПАП тест на секои три години
- На возраст од 30-69, редовен ПАП тест на секои три години, ако сте имале три последователни нормални ПАП тестови.
- Ако се тестирате само со HPV-тест на 5 години
- Ако се тестирате со ПАП-тест и се котестирате со HPV-тест на 5 години
- Скринингот се прекинува кај жени постари од 65 години, кои имале три или повеќе последователни негативни испитувања и кои немале абнормални резултати на тестовите за последните 10 години.
- Жените кои некогаш имале дијагноза CIN од висок степен или карцином треба да имаат скрининг најмалку еднаш годишно во следните 20 години. Кај жените со претходна хистеректомија и без историја за висок степен на CIN, скринингот треба да се прекине.
Во Република СМакедонија бесплатен ПАП тест е обезбеден на секои три години, со опфат на жени на возраст во период од 24 до 61 година.
МНОГУ Е ВАЖНО:
Пред започнување со сексуална активност, вакцинација против HPV!
Употреба на машки или женски кондоми!
Скрининг, на најмалку две години со ПАП-тест и третман на претканцерозни промени!
Доколку резултатите од ПАП или HPV-тестот покажат позитивен наод, без да се губи време, треба да се постави конечна дијагноза и навремено да се лекува.
