При прострелна рана е важно веднаш да се преземат мерки за прва помош додека не стигне професионална медицинска помош. Еве неколку чекори што треба да ги следите:
- Останете смирени – Паниката може да ја влоши ситуацијата. Пробајте да го смирите повредениот и себе.
- Повикајте итна помош – Телефонирајте на бројот за итна помош (на пример, 194) веднаш.
- Оценете ја состојбата – Ако раната не е животно-загрозувачка, обидете се да идентификувате каде е прострелната рана (влезна и излезна точка).
- Контрола на крвавење:
- Ако има тешко крвавење, притиснете директно на раната со чиста ткаенина или завој.
- Ако е можноста достапна, нанесете притисочен завој или стерилна газа на раната.
- Не отстранувајте предмети – Ако куршумот или други предмети останале во телото, не ги отстранувајте, бидејќи тоа може да го влоши крвавењето.
- Позиционирајте го повредениот – Ако е свесен, поставете го во удобна позиција, обично на грб. Ако раната е на градите или стомакот, обидете се да го поставите со главата малку покачена за да се избегне гушење од внатрешно крварење.
- Надгледување на виталните знаци – Проверувајте дали лицето дише и дали срцето чука. Ако престане да дише или нема пулс, започнете со CPR (кардиопулмонална реанимација).
- Избегнувајте контаминација – Доколку е можно, носете ракавици за да спречите инфекција кај повредениот и кај вас.
- Останете со повредениот – Додека пристигне помошта, останете покрај повредениот и продолжете да го следите неговото здравје.
Секогаш треба брзо да се побара медицинска помош бидејќи прострелните рани може да предизвикаат сериозни внатрешни повреди кои не се видливи на прв поглед.
Прострелните рани се класифицираат според неколку фактори, вклучувајќи го типот на оружје, брзината на проектилот, местото на телото каде што е нанесена раната и тежината на повредата. Генерално, постојат два основни типа на прострелни рани:
1. Прострелни рани од ниска брзина
- Предизвикани од мали огнени оружја како пиштоли или сачмени пушки.
- Карактеристики: Овие рани обично имаат помали влезни и излезни рани и помал степен на оштетување на ткивото бидејќи куршумот се движи со помала брзина.
- Хируршки третман:
- Во зависност од оштетувањето на органите и крвните садови, може да биде потребно чистење на раната (дебридман) за да се отстранат оштетените ткива и да се спречи инфекција.
- Во случај на крварење, потребно е хируршко зашивање на крвните садови или интервенции за реконструкција на органите.
- Често се врши примарно затворање на раната откако ќе се исчисти, освен ако не постои голема инфекција.
2. Прострелни рани од висока брзина
- Предизвикани од високобрзински оружја, како што се пушки или автоматски оружја.
- Карактеристики: Овие рани предизвикуваат значителни оштетувања поради поголемата кинетичка енергија, што доведува до уништување на ткивото околу патеката на куршумот. Често имаат поголеми и поразорни излезни рани.
- Хируршки третман:
- Обично вклучува дебридман на оштетеното ткиво и отстранување на странските тела (ако куршумот останал во телото).
- Контрола на крварењето е приоритет, што може да вклучува врзување на оштетените крвни садови.
- Повредените органи може да бараат хируршки зафат, како што се реконструкции или дури и отстранување на делови од органи, во зависност од степенот на оштетувањето.
- Во некои случаи, се користат надворешни фиксативи за стабилизирање на скршени коски.
- Примарното затворање на раните може да се одложи (или да се изведе вторично) за да се спречи инфекција, особено кај рани со голем ризик од контаминација.
Дополнителни типови на прострелни рани:
- Продорни рани: Кога куршумот влегува, но не излегува од телото. Ова може да предизвика сериозни внатрешни повреди.
- Пробивни рани: Куршумот влегува и излегува од телото, оставајќи и влезна и излезна рана. Излезните рани обично се поголеми и поразорни од влезните.
Хируршки принципи:
- Контрола на крварење: Прво, се запира крварењето со врзување на оштетените крвни садови или применување на директен притисок.
- Дебридман (чистење на раната): Се отстранува некротизираното ткиво за да се спречи инфекција.
- Реконструкција: Повредените органи или структури (коски, мускули, крвни садови) се реконструираат или се стабилизираат.
- Контрола на инфекцијата: Антибиотска терапија е честа за превенција или третман на инфекции.
- Затворање на раната: Откако ќе се исчисти, раната се затвора, или веднаш (примарно затворање) или по одредено време (одложено или вторично затворање).
Зависи од видот на прострелната рана и степенот на оштетувањето, но секоја прострелна рана бара сериозен и брз медицински третман.
Времето за заздравување од прострелна рана зависи од неколку фактори, вклучувајќи го типот на раната, оштетувањето на органите и ткивата, и општата здравствена состојба на пациентот. Еве неколку фактори кои влијаат на времетраењето на заздравувањето:
1. Типот на прострелната рана
- Мали, површни рани (на пример, рани од нискобрзинско оружје) можат да заздрават побрзо, обично во период од неколку недели до неколку месеци.
- Длабоки и сериозни рани, особено оние што зафаќаат витални органи, коски или големи крвни садови, можат да бараат подолг период на заздравување – од неколку месеци до повеќе од една година, зависно од сложеноста на повредата.
2. Повредени органи и ткива
- Мека ткива и кожа: Ако прострелната рана зафаќа само меко ткиво (мускули, кожа), заздравувањето може да трае од 3 до 6 недели. Меѓутоа, може да останат лузни.
- Коски: Ако е зафатена коска, особено ако е скршена, заздравувањето може да трае 6 до 12 месеци, во зависност од тоа дали е потребна хируршка интервенција за стабилизирање на фрактурата.
- Органи: Повреди на витални органи, како што се белите дробови, срцето, црниот дроб или цревата, бараат подолг период на опоравување. Ако повредата е комплицирана, може да бидат потребни повеќе операции, а времето за заздравување може да се протега од неколку месеци до една година.
3. Компликации
- Инфекција: Прострелните рани се често контаминирани, па постои ризик од инфекции. Ако се појави инфекција, тоа може значително да го продолжи времето за заздравување.
- Хируршки интервенции: Доколку е потребна хирургија за поправка на оштетени органи или крвни садови, времето за опоравување може да биде подолго. Пациентите може да бидат во болница неколку недели и да се опоравуваат дома со месеци.
- Психолошки фактори: Пострауматскиот стрес и анксиозноста може исто така да влијаат на целосното заздравување.
4. Врз основа на општата здравствена состојба
- Младите и здрави лица обично се опоравуваат побрзо.
- Постарите лица или оние со хронични заболувања (како дијабетес или проблеми со циркулацијата) можат да имаат подолг период на заздравување.
Општ период на заздравување:
- Мали и некомплицирани рани: 4-8 недели.
- Тешки и комплицирани рани: 6 месеци до една година или повеќе, особено ако има оштетувања на витални органи или коски.
Во секој случај, периодот за заздравување е различен за секој пациент и често вклучува физикална терапија и рехабилитација.
