Шеќерната болест е едно од најмасовните страдања на современиот човек, која лесно се дијагностицира и со правилна едукација одлично се превенира и се контролира. Овој прирачник, пред сé, е наменет за лицата со дијабетес и нивните најблиски, како и на стручните медицински лица кои се занимаваат со нивната едукација. Книгата ја препорачуваме и за студентите, како и за лекарите кои започнуваат да се занимаваат со дијабетес, за полесно стекнување на практични сознанија.
Шеќерната болест или Дијабетес мелитус (Diabetes mellitus) претставува хронична, или, би рекле, уште и доживотна болест, што се одликува со нарушување, пред сѐ, на метаболизмот на јаглехидратите, но и на мастите и протеините и со специфични промени на крвните садови.
Иако болеста е одамна позната, причините сé уште не се доволно познати и објаснети. Кај дијабетесот тип 2 има мноштво фактори што заемно дејствуваат и доведуваат до појава на болеста. Општо, сите причини може да се поделат на:
Внатрешни фактори
Панкреасот има определен капацитет на произведување инсулин. Тој се наследува, така што, битно не се менува до крајот на животот. Затоа се смета дека дијабетесот тип 2 има генетска основа. Ова сознание е добиено од проучувањата на близнаци со дијабетес. Но до денес не е откриен генот или внатреклеточната основа за дијабетесот. Најверојатно дека има повеќе генетски фактори што имаат сложено дејство и го предопределуваат лицето да заболи од дијабетес. Кај некои лица капацитетот за лачење инсулин е мал, па порано или подоцна се појавува дијабетесот како болест. Кај други, пак, резервите се трошат многу побрзо отколку што би требало, особено ако се зема преобилна храна. Значи, од вас зависи кога и дали ќе ги потрошите сопствените резерви инсулин. Затоа треба да ги чувате, со тоа што ќе внимавате на исхраната и на телесната тежина.
Инсулинот кај некои лица во текот на животот, од различни причини, може да претрпи промени во своето дејствување: така, може да настанат промени во редоследот на составните аминокиселини во синџирите на инсулинот. Вака изменетиот инсулин не дејствува. Промени може да настанат и во т.н. инсулински рецептори. Тоа се определени места на клетките за што се фаќа инсулинот и оттаму дејствува. Доколку ги има во помал број или, пак, се изменети, инсулинот ќе биде во циркулацијата, но нема да дејствува. Оваа појава се означува како инсулинска резистенција или отпорност на инсулинот.
Инсулинската резистенција е главниот проблем во современата дијабетологија за кој сé уште нема решение.
Покрај инсулинската резистенција, како причина за појава на дијабетесот тип 2 е и намалената инсулинска секреција и зголеменото отпуштање гликоза од црниот дроб, каде што вишоците гликоза се чуваат и служат за резерва на гликоза при разни потреби на организмот кога не се зема храна. Кај дијабетесот, отпуштањето гликоза од резервите е нарушено и зголемено, за разлика од здравите луѓе. Заемната поврзаност на споменатите нарушувања е генетски предусловена и кај најголемиот број луѓе доведува до дијабетес.
Стареењето, исто така, е значаен фактор и е нормална причина за опаѓањето на лачењето на инсулинот, како орган што се троши со текот на времето, како и секој друг орган. Оттаму сметаме дека и зголемениот животен век кај човекот воопшто е значаен фактор за појавата на дијабетесот во сé помасовни размери.
Дебелината или прекумерната телесна тежина е еден, ако не и најважен фактор за појавата на шеќерната болест тип 2 т.е. дијабетес тип 2.
Зошто?
Инсулинот е неопходно потребен за внесувањето на гликозата од крвта во клетките на мускулите и на масното ткиво. Масните клетки не може да се одржат без присуство на инсулин. Тоа значи дека колку повеќе имате масно ткиво, толку повеќе ви треба инсулин. Вишокот масно ткиво се создава од вишокот калории. Ако внесувате повеќе храна од потребното, храната се претвора во масти што лесно се гледаат како масни наслојки околу стомакот, на колковите, а потоа и насекаде. Масното ткиво можете многу лесно да го наталожите, но многу тешко можете да го намалите.
Зошто?
За да се ослободите само од еден килограм масно ткиво, треба да потрошите 9 000 калории енергија. Но да се вратиме на инсулинот. Значи, доколку ставите повеќе килограми од потребното, го напрегате панкреасот да лачи повеќе инсулин за да се одржуваат масните клетки во живот. Доколку состојбата трае подолго време или, пак, додавате килограми, тогаш еден ден панкреасот ќе престане да лачи доволно инсулин и ќе се појави дијабетес. Современиот свет дел од својот прогрес го темели врз индустриското производство на храна т.н. брза храна.
познатиот дијабетолог П. Зиммет ги воведе поимите: кока-колонизација и хамбургеризација, како едни од основните причини за брзо дебелеење
Брзата храна е достапна во целиот свет во вид на хамбургери, разни други видови бургери, сладоледи, кока-кола (и др. кола пијалаци). Брзата храна е многу популарна кај младиот свет, особено (за жал) поради достапноста, добриот вкус, пристапната цена и огромната реклама. Поради сево ова, познатиот дијабетолог П. Зиммет ги воведе поимите: кока-колонизација и хамбургеризација, како едни од основните причини за брзо дебелеење.
Брзата храна содржи најмногу масти, помалку белковини и доста сол. Мастите многу лесно се ресорбираат во цревата и се таложат како вишок енергија по поткожното ткиво и по внатрешните органи. Солта што ја има во поголеми количества кај брзата храна, придонесува побрзо да ожедните, па ве тера да пиете кола-пијалаци или пиво. И едните и другите не ја гасат жедта, туку ве тераат уште повеќе да пиете. Така, солта е во основата на прехранбената индустрија, врзувајќи цел синџир исхрана. Затоа, брзата храна не се препорачува како здрава храна, особено не за постарите и за децата во развој. Намалената физичка активност, исто така, е еден од најважните фактори за појавата на дијабетесот.
Со движењето се трошат калории. Со тоа, телесната тежина се одржува на нормала. Модерниот човек има многу обврски и треба да минува големи растојанија, поради што поголем дел од времето го минува во кола или седејќи на работното место. Домашните активности, исто така, се намалени и поголемиот дел од слободното време луѓето го минуваат покрај телевизорот, при што трошат храна или алкохол, со што се зголемува телесната тежина.
Надворешни фактори
Ги има повеќе. Најмногу се споменуваат инфекциите со вируси или со бактерии. Секоја инфекција значи зголемена потреба на организмот од енергија. Енергијата се добива преку внесување гликоза во клетката, со што таа ја извршува функцијата. Зачестените инфекции значат и напрегање на панкреасот за лачење поголеми количества инсулин. Така, кај определени лица со послаб квалитет на панкреасот, може да дојде до негово исцрпување и до појава на дијабетес. Во почетокот тоа е т.н. стрес дијабетес, т.е. покачени вредности на крвниот шеќер при инфекции, болест или стрес од каква било природа. Ваквите појави укажуваат на лабилен панкреас кој е склон кон побрзо трошење на инсулинските резерви.
Исто така, некои видови вируси, како што е, на пример, вирусот на заушките, доведуваат до појава на дијабетес. Опишани се случаи на нови пациенти со дијабетес настанат при епидемии на вирусни инфекции од различен вид, особено на пролет или есен.
Долготрајната употреба на разни лекови, како што се кортикостероидите, цитостатиците, како и средствата за конзервирање разни видови храна, директно дејствуваат врз панкреасот и може да доведат до појава на дијабетес.
Што добиваме со нормализирање на крвниот шеќер?
Во текот на болеста, основно е да се грижите само за една работа: крвниот шеќер или гликемијата да ја одржувате во нормални граници, а тоа значи вредностите на гладно да не бидат поголеми од 6 ммол/л, а на два часа по јадење до 7,8 (најмногу до 8,0 ) ммол/л.
Зошто е потребно тоа?
• На краток период
За да ги избегнете акутните компликации на шеќерната болест, како што се дијабетичната кетоацидоза и кома (т.н. акутни метаболни компликации на болеста).
• На среден и долг период
1. Да ги превенирате и да ги одложите хроничните компликации што ги засегаат сите крвни садови (т.н. хронични компликации на дијабетесот).
2. Да ги избегнете трајните оштетувања на клетките, крвните садови, крвните елементи и генетскиот материјал (ДНК) или т.н. гликозилација.
3. Да се намали формирањето на т.н. крајни продукти на гликозилацијата (АГЕ).
За да ги знаете гликемиите во секое време, потребно е да знаете што е тоа: Самоконтрола
(продолжува)
