Шеќерната болест е едно од најмасовните страдања на современиот човек, која лесно се дијагностицира и со правилна едукација одлично се превенира и се контролира. Овој прирачник, пред сé, е наменет за лицата со дијабетес и нивните најблиски, како и на стручните медицински лица кои се занимаваат со нивната едукација. Книгата ја препорачуваме и за студентите, како и за лекарите кои започнуваат да се занимаваат со дијабетес, за полесно стекнување на практични сознанија.
Шеќерната болест или Дијабетес мелитус (Diabetes mellitus) претставува хронична, или, би рекле, уште и доживотна болест, што се одликува со нарушување, пред сѐ, на метаболизмот на јаглехидратите, но и на мастите и протеините и со специфични промени на крвните садови.
Инсулински аналози
Инсулинските аналози се нови видови инсулини што се добиваат со преместување на состојките во еден од двата синџира на инсулинот, т.е. со промена на местата на аминокиселините што се во составот на хуманиот инсулин. На тој начин се добиваат сосема нови форми инсулин што имаат различно, подобро дејство од нормалниот хуман инсулин. Се разбира, дека бројот на можните компликации на ваквите инсулини е теоретски бескраен, како што би била, на пример, комбинацијата на бројки. До денес се познати повеќе видови вакви инсулини, што веќе се употребуваат и во практиката. Сите инсулински аналози можеме да ги поделиме на три групи:
- Инсулински аналози со кратко дејство. Нивното дејствување е пократко од дејствувањето на хуманите инсулини со кратко дејство. Дејството е силно и дава помалку хипогликемии.
- Мешани инсулински аналози што се аналогни на постојните мешавини.
- Аналози со долго дејство. Се работи за нови видови аналози што ги имаат бараните дејства, како што е, на пример, постојано и слабо или бавно разложување во текот на денот.
Предности на аналозите
Инсулинските аналози ги имаат следниве предности врз стандардните хумани инсулини:
- Пократко и посилно дејствување;
- Помалку хипогликемии, особено ноќе;
- Подобри гликемии;
- Нема потреба од нивно инјектирање 20 до 30 минути пред оброк, туку може да се дадат непосредно пред оброк, во текот на јадењето, како и евентуално по јадењето;
- Имаат и посебна предност со тоа што не ја зголемуваат телесната тежина и имаат исклучително ретки хипогликемии. Особено е важно дека не прават ноќни хипогликемии, што се кошмар за пациентите.
Новиот милениум е ера на инсулинските аналози. Аналозите ќе ги заменат стандардните хумани инсулини.
Инхалаторен инсулин
Или инсулин што се вдишува. Во светот во изминатите неколку години беше во употреба т.н. инхалаторен инсулин што се вдишуваше во вид на спреј преку уста. Неговото дејство беше ограничено само на инсулин со кратко дејство, т.е. кристален вид инсулин што се вдишуваше пред оброците, наместо инјектирање форми инсулин со кратко дејство. Иако имаше добри резултати, поради високата цена и нус-ефектите, инхалаторниот инсулин е повлечен од употреба.
Инсулинските пумпи
Се употребуваат во многу земји во светот. Пумпата е мала направа што се носи на стомак или околу половината. Пумпата има два дела: едниот е шприц или контејнер во кој се става кристален инсулин или аналог. Другиот дел е пумпа што, според определена програма, инјектира точно определено количество инсулин (единици) во поткожното ткиво преку специјално цевче. Инсулинската пумпа инјектира два вида дози. Едната доза се инјектира постојано, без прекин во текот на 24 часа и се вика базална доза инсулин.
Другите дози се инјектираат дополнително, пред оброците, во зависност од оброкот, и пациентот сам го притиска копчето на пумпата. Пумпите не се препишуваат секому. Самиот пациент треба да биде многу мотивиран и детално да се обучи да работи со пумпата, за што треба да посетува специјализирани курсеви. Исто така, цената на чинење на пумпите, како и на потрошниот материјал – цевчињата и сл., се уште е многу висока. Најдобра индикација за инсулинските пумпи се дијабетесот тип 1, трудници со дијабетес, како и возрасни кои имаат желба и можности за пумпа. Во секој случај, најблагодарна популација се децата. Видовите инсулински пумпи секој ден се зголемуваат, во зависност од развојот на електронската технологија и се посовршени, опремени со аларми, како и сензори за гликемија.
Пресадување панкреас
Се врши во повеќе центри во светот, обично кај болни кај кои треба да се пресадува и бубрег. Се земаат клетки или делови од панкреас од труп. За жал, успехот за преживување на пресадениот панкреас е многу слаб, а цената премногу висока. Имено, преживувањето на пресадената жлезда трае од неколку недели до една година, и за тоа време пациентот прима специјална имуносупресивна терапија.
Пресадување матични (стем) клетки
Во организмот има клетки што се недоволно определени за вршење специјализирани функции и тие се нарекуваат матични или стем клетки. Такви клетки има во коскената срцевина, во црниот дроб, дури и во одводните канали на панкреасот и на други места. Со помошта на специјални средини каде што ќе се одгледуваат тие клетки издвоени од средината, може да се насочат да лачат инсулин. По ваквите инструкции, клетките, што би се добивале и од пилешки зачетоци, би се инјектирале кај лицата со дијабетес и би лачеле инсулин. Иако методот дава многу надежи, се уште нема конкретни резултати.
Глукагон лике пептиде-1 (ГЛП-1) и негови аналози
Се работи за хормон што според структурата е сличен на глукагонот и се лачи во цревата на човекот. Има многу дејства врз метаболизмот на гликозата. Ја намалува гликемијата, дава чувство на ситост, ги штеди бета клетките и го потпомага нивното одржување и можеби и множење. Дејствува стабилизирачки на крвниот шеќер. Проблемот е во тоа што брзо се разложува во самите црева од веќе споменатиот ензим ДПП-4, само за неколку минути. Поради тоа се синтетизирани негови аналози, како и кај инсулинот. Аналозите не се подложни на разложување од страна на ензимите.
Препаратот се наоѓа во комерцијална употреба и има добри ефекти, иако кај некои пациенти може да доведе до стомачни тешкотии и панкреатитис. Се дава само кај дијабетесот тип 2 во вид на поткожни инјекции.
Амилин/аналози
Амилинот е хормон што се лачи од бета-клетките паралелно со инсулинот. Тој има повеќе дејства, како што се: го забавува празнењето на желудникот, ја намалува секрецијата на глукагонот и го намалува апетитот, давајќи чувство на ситост. Се употребува и како амилин и како негов аналог. Индикациите се само кај дијабетесот тип 2.
(продолжува)
