Пишува: Д-р Верче Тодоровска, дерматолог
УВ радијацијата е единствен ризик фактор за меланом и кожни карциноми на кој може да делуваме. Однесувајте се паметно под сонцето – sun smart. Секогаш избегнувајте да се движите подолго на отворено во периодот на најинтензивната инсолација – помеѓу 11:00 и 16:00 часот, правилото на сенката – секогаш кога сенката е помала од вас. Покривајте што е можно поголем дел од телото со облека која треба да биде широка, со потемни бои, од густо ткаен материјал, непроѕирна и сува (мократа облека е потранспарентна од сувата-митот за мократа бела маичка е срушен). Шапка со широк обод кој ги штити и вратот и усните, очила со УВ филтри кои блокираат 100% на УВА И УВБ зраците имаат ознака CE или UV400.
Секако кремите со заштитен фактор се незаменливи во заштитата од УВ зраците. Треба да се користат континуирано преку целата година, не само при намерното сончање за време на летните одмори, туку и при секоја подолга изложеност на сончевата светлина при работа во градината, спортување на отворено, прошетка низ градот, возење во автомобил, седење покрај прозорец (стаклото ги блокира само УВБ зраците), планинарење.
Поради големата количина која треба да се аплицира 2мг/см2,секогаш користете повисок СПФ, барем 30 и реаплицирајте секои 2 часа. Заштитната функција на овие креми се должи на два вида на филтри – минерални и хемиски. Минералните (титаниум и цинк оксид ги рефлектираат, одбиваат сончевите зраци од површината на кожата и служат како еден вид механички блок или штит и даваат максимална заштита, со најмалку интереакции во кожата и без апсорпција на сончевите зраци. Ги блокираат и УВБ И УВА зраците. Се препорачуваат за децата и оние лица кои имаат чувствителна кожа или веќе постоечка дерматоза.
Нивната слаба страна е лошиот козметски ефект, оставањето на бела трага што во поновите формулации е надминатао со микронизирање на партиклите до строго одредена големина мин /100нм, со цел да се спречи нивна апсорпција во циркулацијата. Хемиските филтри пак се бројни лабораториски синтетизирани супстанции кои ги апсорбираат сончевите зраци со што доаѓа до извесна реакција во кожата и генерирање на топлина. Треба да се нанесат половина час пред излегување на сонце, козметски се поприфатливи и ги има во различни формулации прилагодени за сите типови на кожа. Бидејки некои од хемиските филтри нудат заштита само од УВБ зраците најчесто се комбинираат со физичките и со тоа добиваме СПФ broad spectrum, УВБ-УВА. Средствата кои се означени со waterproof или water resistant, обезбедуваат заштита во вода најмногу до 40 минути.
НЕ ПОСТОИ крема со СПФ која нуди 100% заштита и која може да се нанесува само еднаш во денот. Затоа секогаш комбинирајте ги заштитните креми со другите мерки на заштита, облека, очила, шапка, следете го УВ индексот и правилото на сенката.
Доколку редовно ги практикувате овие sun smart мерки го намалувате ризикот за карцином за 50%.
ПРЕПОРАКИ ЗА ПАЦИЕНТИТЕ
Заборавете на митовите: “не чепкај бенка, опасно е да се отстрани бенка ќе добијам рак“, “не сакам да одам на преглед нешто лошо да не ми кажат или не дај боже да ме пратат на операција”, “ја повредив бенката сега ке добијам рак на кожа” .
Сосема погрешно и далеку од вистината.
Никогаш не го одложувајте прегледот кај дерматолог, доколку забележите нешто ново на вашата кожа особено по 40. година или пак промена кај постоечка бенка – може да ви го спаси животот. Правете самопреглед еднаш во месецот, запознајте се со својата кожа и нејзините украси.
Следете го АБЦД правилото – А за асиметрија, Б за бордерс (нерамни ивици), Ц (color – повеќе бои), Д (дијаметар–6мм), Е (evolution) промена. Постоењето на било кој од овие знаци налага ИТЕН дермоскопски преглед кај дерматолог.
Дермоскопскиот преглед е неинвазивен, безболен, не бара посебна подготовка ниту пак одзема многу време. Секој може и треба да го направи барем еднаш во годината. Сметајте го како и секој друг превентивен преглед за рано откривање на малигно заболување (ПАП, ехо на дојка, мамографија, ехо на простата)
