Пишува: М-р фарм. Стевче Ацевски, доктор по фармацевтски науки
Менаџирањето (дијагностицирањето) и третманот на одредена болест е комплексен процес во кој сте вклучени Вие (пациентот), Вашиот доктор и Вашиот фармацевт. Со неправилно функционирање на било кој елемент од кариката, ефектите од неуспешното менаџирање со болеста, ќе се одразат само врз Вашето здравје. Недоумиците и нејасните работи околу болеста, текот на лекувањето, лековите кои се користат и начинот како да се користат, може само да доведат до неуспех во лекувањето.
Затоа имајте партнерски однос со Вашиот лекар, но и со Вашиот фармацевт.
Фармацевтите се специјалисти за лекови
Фармацевтите се здравствени професионалци кои имаат најмогу знаење за лековите, фармакокинетиката и фармакодинамиката на лековите, начинот на употреба, механизмот на делување и елиминација од организмот. Во просек секој фармацевт е запознаен со карактеристиките на околу 200 лекови, вклучувајќи ги користите и несаканите ефекти од употребата на истите. Па доколку имате било какво прашање поврзано со лековите, не се двоумете дали да го поставите.
Фармацевтите не дијагностицираат болести
Фармацевтите не се обучени и немаат знаења да дијагностицираат болест. Фармацевтите се обучени да ви пренесат како да ги користите лековите безбедно и ефикасно.
Препораки од фармацевтите можете да добиете откако ќе ви е дијагностицирана болеста или доколку имате информации за здравствената состојба за која барате дополнителна терапија (ОТЦ, хербални производи или додатоци во исхраната). Најдобра препорака за дијагноза на одредена болест, која може да ви ја даде фармацевтот е да се консултирате со вашиот доктор.
Не се двоумете да побарате совет од Вашиот фармацевт во интимно катче во аптеката
Никогаш не се двоумете дали да побарате совет околу лековите кои ги користите, во изолиран дел од аптеката, настрана од другите пациенти. Фармацевтите се најдостапните здравствени работници. Никогаш не ја напуштајте аптеката доколку имате се уште недоумици за лековите кои сте ги подигнале, дозирањето, начинот на употреба или чување. Често погледот на вашиот фармацевт е вперен во рецептот кој сте го донеле, бидејќи голема е одговорноста да го проверат дали се што е препишано е правилно и исправно, а се со цел да се избегнат грешки. Доколку времето за подигнување на лековите ви се продолжува заради гужва, а сепак имате сеуште нејаснотии и недоумици, најдобро е да се советувате со фармацевтот кога е најдобро време да се вратите со цел да ви посвети целосно внимание за да ги разјасните недоумиците околу вашата трапија.
Не ги чувајте лековите во бања
Последно место каде што би требале да ги чувате лековите е во бањата, посебно не е препорачливо за таблети, пилули или капсули. Зошто? Бидејќи влагата и промените во температурата можат да предизвикаат промени во лековите, пред да им истече рокот на траење. Најдобро е лековите да се чуваат во друг дел од домот, заштитени во посебна кутија вон дофат на деца и подалеку од извор на топлина и светлина.
За лековите кои фармацевтот ќе ви препорача да ги чувате во фрижидер, задолжително внимавајте во периодот помеѓу дозирањата да бидат во фрижидер. Постојат лекови (на пр. одередени стерилни капки за очи, маст за употреба во око и слично) за кои задолжително треба да биде забележано кога се започнува со нивно користење, па после препорачаниот период за безбедно користење да не се употребуваат повеќе иако се сеуште во рок на траење.
Не ги фрлајте лековите во тоалет
Неупотребени, лекови со поминат рок на употреба и остатоци од лековите не треба да се фрлаат во тоалет. Повеќето лекови не се распаѓаат целосно во вода, со испитување на вода од водоводна мрежа биле пронајдени делови од лекови, како дирекна последица од фрлање на неискористени лекови во тоалет. Најдобро е да се лоцираат аптеки или други здравствени институции кои имаат програма за прибирање на неискористени лекови или лековите со поминат рок на траење, а потоа организираат нивно уништување на безбеден начин. Повеќето лекови можат да бидат вратени во аптека, освен супстанциите кои се со строго контролиран режим на издавање (дупла рецепта).
Внимавајте со употребата на ОТЦ лековите
Само поради фактот дека се издаваат без лекарски рецепт, не значи дека ОТЦ лековите се целосно безбедни да се користат во било која количина. ОТЦ лековите, како и хербалните лекови и додатоците во исхраната исто имаат информации за правилна и безбедна употреба на нивното пакување. Освен ако вашиот лекар не ви препорача поинаку, ОТЦ лековите треба да се употребуваат согласно наведеното упатство.
Повеќето ОТЦ лекови содржат слични состојки како и други лекови, па лесно може да дојде до предозирање кога се комбинираат со други лекови.
Доколку не сте сигурни најдобро е да се консултирате со вашиот лекар или фармацевт. Задолжително советувајте се со вашиот фармацевт дали ОТЦ лековите кои ги земате, влегуваат во интеракции со лековите кои веќе ги користите.
Понекогаш помалку е подобро
Ова посебно се однесува при третман со креми, гелови или масти кои се нанесуваат на кожата. При нанесување на поголеми количини од препорачаното, може да дојде до појава на чешање, лупење или влошување на состојбата на кожата. Понекогаш во рецептот издаден од лекарот, можеби не е јасно наведено колку треба да се нанесе од лекот. Никогаш не се двоумете дали да го прашате докторот пред да ја напуштите ординацијата или фармацевтот пред да ги подигнете препишаните лекови колку и на каков начин треба да ја користите препорачаната терапија.
Никогаш не користете рецепт од друг пациент
Секој пациент е различен, а рецептот кој ви го препишал докторот е за вас и за никој друг. Со користење на лекови препишани за друг рецепт или лекови кои се препишани за „слични“ симптоми, се изложувате на ризик по вашето здравје. Помислете можеби имате алергија на некој лек или имате друга здравствена состојба која може да предизвика опасност доколку земате лекови кои не се препишани за вас.
Не може сите лекови да се преполовуваат
Пациентите често имаат причина да ги преполовуваат таблетите кои треба да ги употребат – докторот им ја намалил дозата, полесно можат да ги проголтаат, ќе заштедат пари и слично. Генерално таблети кои се со продолжено ослободување, контролирано ослободување и модифицирано ослободување, не би требало да се преполовуваат, бидејќи така се уништуваат заштитните слоеви, кои го овозможуваат модифицираниот начин на ослободување на активната супстанца. Некои лекови се спакувани во капсули, заради лошиот вкус и мирис, поради кој често пациентот не би сакал да ги употребува. Понекогаш пациентите ги преполовуваат лековите, со цел да заштедат пари или мислејќи дека нема да им биде потребно целата препишана количина.
Доколку ги преполовувате лековите со цел да заштедите, поразговарајте со вашиот фармацевт, ќе ви понуди поевтина генеричка варијанта или пакување со помал број на лекови, а притоа нема да се изложувате на ризик по вашето здравје.
Лекарите ја препишуваат онаа количина која е потребна за вашата здравствена состојба, доколку мислите дека препишаната количина е повеќе од доволната, советувајте се со вашиот доктор дали може да се направи корекција на препишаната количина.
Само отворен и искрен дијалог на сите учесници, пациент, лекар и фармацевт, ќе вроди со успех во третманот и задоволен пациент.
