Загадениот воздух стана невидлив, но опасен придружник на современиот живот. Иако често не го забележуваме, тој претставува сериозна закана за здравјето на луѓето.
Светската здравствена организација предупредува дека изложеноста на загаден воздух води до милиони предвремени смртни случаи низ целиот свет секоја година.
Клучниот виновник се честичките во воздухот, познати како ПМ (честички) , микроскопски непријатели кои влегуваат во нашите тела со секој здив. Разбирањето што се овие честички и како да се заштитите од нив е првиот чекор кон одржување на добро здравје, пишува 24sata.hr.
Што се честички (ПМ)?
Честичките, или ПМ, се комплексна мешавина од цврсти честички и течни капки во воздухот.
Нивниот состав варира и може да вклучува прашина, нечистотија, саѓи, чад, метали и разни хемиски соединенија. Некои се доволно големи за да се видат, како чад или прашина, додека други се толку мали што се видливи само под електронски микроскоп.
Следните категории се најважни за здравјето:
PM10: Честички со дијаметар од 10 микрометри или помалку. Овие „крупни“ честички можат да се вдишат и да се таложат во горниот респираторен тракт. Тие се создаваат со ерозија на почвата, градилишта, но и со согорување на гориво.
PM2.5: Фини честички со дијаметар од 2,5 микрометри или помалку. Поради нивната големина – околу 30 пати помали од дијаметарот на човечка коса – тие продираат длабоко во белите дробови, сè до белодробните алвеоли. Главни извори се сообраќајот, индустријата, електраните и греењето на цврсти горива.
PM1: Ултрафини честички со дијаметар помал од еден микрометар. Тие се најопасни бидејќи се доволно мали за да поминат низ алвеоларно-капиларната бариера, директно да влезат во крвотокот и на тој начин да стигнат до сите органи, вклучувајќи го срцето и мозокот.
Опасности во воздухот
Штетните ефекти на PM честичките се директно поврзани со нивната големина. Додека PM10 е претежно ограничен на горниот респираторен тракт, PM2.5 и PM1 претставуваат системска закана за целото тело.
Краткотрајната изложеност на високи концентрации може да предизвика непосредни симптоми како што се иритација на очите, носот и грлото, кашлање, стегање во градите и отежнато дишење. Луѓето со постоечки медицински состојби, како што се астма или хронична опструктивна белодробна болест (ХОББ), може да доживеат ненадејно влошување на нивната состојба.
Долготрајната изложеност е поврзана со развој на сериозни хронични заболувања. Научните студии недвосмислено ги поврзаа PM2.5 честичките со зголемен ризик од срцев удар и мозочен удар, рак на белите дробови и намален раст на функцијата на белите дробови кај децата. Ранливите групи се особено изложени на ризик: децата, постарите лица, бремените жени и лицата со хронични срцеви и белодробни заболувања.
Како можеме ефикасно да се заштитиме?
Иако не можеме целосно да го избегнеме загадувањето, можеме да преземеме конкретни чекори за да ја намалиме нашата изложеност, особено во деновите кога квалитетот на воздухот е лош.
Првиот чекор кон заштита е да бидете информирани. Редовно следете го Индексот за квалитет на воздухот (AQI) преку локални и глобални услуги како IQAir. Кога нивоата на загадување се високи (во „портокаловата“, „црвената“ или „виолетовата“ зона), следете ги овие препораки:
Намалете ја изложеноста на отворено: Избегнувајте продолжена, напорна физичка активност на отворено, како што се трчање или вежбање.
Останете внатре: Најдобрата заштита е да останете внатре со филтриран воздух.
Изберете ја вистинската маска
Доколку мора да бидете надвор за време на епизоди на високо загадување, клучно е да носите соодветна маска. Шаловите, марами, памучните маски и обичните хируршки маски обезбедуваат мала или никаква заштита од фини PM2.5 честички.
Само сертифицирани респиратори кои добро одговараат се ефикасни. Побарајте ги ознаките N95, KN95 или FFP2, кои гарантираат дека маската филтрира најмалку 95% од честичките со големина до 0,3 микрометри. Правилното прилагодување е исто така клучно – воздухот не смее да влегува од страните.
Создадете безбедна оаза во вашиот дом
Загадениот воздух лесно продира дури и во затворени простори. За да обезбедите чист воздух во вашиот дом:
Држете ги прозорците затворени: Не ги проветрувајте просториите во денови со високо загадување.
Користете прочистувачи на воздух: Уредите со HEPA филтри се многу ефикасни во отстранувањето на PM честичките од воздухот. Избегнувајте уреди што генерираат озон.
Намалете ги изворите на загадување во затворен простор: Не пушете во затворен простор, не палете свеќи или стапчиња за темјан. При чистење, користете правосмукалки со HEPA филтри или влажно бришење за да избегнете кревање прашина. Во модерните, енергетски ефикасни куќи кои се речиси херметички затворени, децентрализираните системи за вентилација со обновување и филтрирање на воздухот исто така можат да бидат решение.
Заклучок
Загадувањето на воздухот е глобален проблем што бара систематски решенија, но личната одговорност и спроведувањето на заштитни мерки можат значително да го намалат ризикот по вашето здравје. Свеста, прилагодувањето на однесувањето и создавањето безбедна средина во вашиот дом се најмоќните алатки што ги имаме во борбата против овој невидлив непријател.
