Shkruan: Dr. Suzana Mijovska
Internist
Diarreja është lëvizja e shpeshtë e zorrëve në formën e jashtëqitjes së rrallë dhe me mukozë. Ndodh për shkak të lëvizjes jonormale të shpejtë të materies fekale përmes zorrës së trashë, kështu që ka një rritje të përmbajtjes së lëngjeve ose vëllimit të përmbajtjes së zorrëve. Për shkak të kësaj, ka defekim të shpeshtë me jashtëqitje të holluara me shkallë të ndryshme të viskozitetit. Përmbajtja e ekskretuar e zorrëve ndonjëherë mund të përmbajë papastërti gjaku, qelb dhe substanca të tjera. Përpara fillimit të kësaj gjendjeje vërehet peristaltika (lëvizja e zorrëve), e cila shpeshherë pasohet me ngërçe të dhimbshme.
Diarreja mund të jetë akute (kur shfaqet papritur, zgjat pak dhe kalon pa pasoja) ose kronike (kur zgjat me javë ose muaj). Në rastet e kequshqyerjes së rëndë, kjo gjendje mund të shkaktojë edhe vdekje, e cila është veçanërisht e zakonshme në vendet e pazhvilluara.
ETIOLOGJIA DHE PAMJA KLINIKE
Diarreja shkaktohet nga një sërë faktorësh etiologjikë, duke përfshirë infeksionet virale, parazitët dhe toksinat bakteriale. Për më tepër, shkaqet e zakonshme përfshijnë: sëmundjet inflamatore të zorrëve, kolerën, dizenterinë, stomatitin, kolitin ulceroz, sëmundjen e Crohn-it, botulizmin, çrregullimet e sekretimit të hormoneve tiroide, konsumimin e tepërt të alkoolit, helmimin nga ushqimi, kundërindikacionet ndaj gripit, frikën, eksitim emocional, etj.
Të gjithë këta faktorë shkaktojnë diarre përmes katër mekanizmave të ndryshëm:
- Rritja e presionit osmotik
- Sekretimi i shtuar
- Proceset inflamatore dhe
- Reduktimi i kohës së absorbimit.
DIARREA OSMOTIKE
Diarreja osmotike shfaqet për shkak të mbajtjes së substancave osmotike aktive (përbërësve të tretshëm në ujë) në zorrë, të cilat lidhin ujin. Ndodh në intolerancën ndaj sheqernave (veçanërisht laktozës – sheqerit të qumështit), kur përdoren kripëra me absorbim të dobët në formën e laksativëve dhe antacideve (si sulfati i magnezit dhe fosfati i natriumit), marrja e disa acideve organike (tartarik, malik, citrik), përdorimi i ëmbëlsuesve artificialë ëmbëlsues (manitol, sorbitol) dhe të ngjashme. Për shkak të grumbullimit të përbërësve të tretshëm në ujë, gradienti osmotik rritet drejt lumenit të zorrëve, kështu që uji nga hapësirat jashtëqelizore kalon në lumen dhe muret e zorrëve shtrihen. Kjo përshpejton peristaltikën dhe shkurton kohën e mbajtjes së lëndës fekale në zorrë.
DIARREA SEKRETUESE
Diarrea sekretuese shfaqet si pasojë e rritjes së sekretimit aktiv ose pasiv të elektroliteve dhe substancave të tjera në zorrën e hollë dhe të trashë. Stimuluesit e sekretimit mund të jenë: enterotoksinat e baktereve (Salmonela, Campilobacer, Shigela, Esherichia colli Vibrio cholera), viruset enteropatogjene, kripërat biliare, yndyrnat e paabsorbuara nga ushqimi, disa barna, hormonet gastrointestinale (gastrini, peptidi vazointestinal, kalcitonini, serotonin), dëmtim i murit të zorrëve etj.
Kjo lloj diarreje shfaqet dhjetë herë më shpesh te femrat sesa te meshkujt, veçanërisht te personat mbi 60 vjeç. Zakonisht kalon pa simptoma të tjera, por mund të shfaqet nauze, të vjella, dhimbje barku, fryrje dhe humbje peshe.
Salmonela është shkaktari më i zakonshëm bakterial, ndërsa infeksioni ndodh duke konsumuar ushqime të kontaminuara me salmonelë. Shpendët nxjerrin salmonelën në feçet e tyre dhe shpesh gjenden në lëvozhgat e vezëve, të bardhat e vezëve dhe të verdhat e vezëve. Vlerësohet se është i pranishëm edhe te pula nëse nuk ruhet në temperaturë të ulët. Dhe ne mund të infektohemi kur hamë vezë të papërpunuara ose produkte që përmbajnë vezë të papërpunuara (majonezë, krem, puding dhe akullore) dhe pulë të përpunuar termikisht në mënyrë të papërshtatshme. Salmonela nga sipërfaqet e punës ku kemi përgatitur pulën mund ta kalojmë te frutat dhe perimet që më vonë i përpunojmë në të njëjtën sipërfaqe. Mund të gjendet edhe te frutat dhe perimet nëpërmjet plehut organik të kontaminuar me feçe të njerëzve ose kafshëve që përmbajnë salmonelë dhe mund të transmetohet nga kafshët shtëpiake si breshkat, iguanat, brejtësit dhe zogjtë dhe nëpërmjet tyre, kryesisht infektohen fëmijët e vegjël që janë kontakt të afërt me kafshët shtëpiake. Infeksionet e salmonelës ndodhin shpesh përmes depërtimit të ujërave të zeza në sistemin e furnizimit me ujë.
Sipas veçorive epidemiologjike, infeksionet e shkaktuara nga Campylobacter janë shumë të ngjashme me salmonelozën dhe gjithashtu i përkasin zoonozave, që do të thotë se ato mund të transmetohen përmes kafshëve. Vitet e fundit, infeksionet e shkaktuara nga Campylobacter janë bërë shkaktari i dytë bakterial më i zakonshëm i diarresë infektive, pas Salmonelës. Llojet e Escherichia coli janë të përhapura në të gjithë botën. Zakonisht mund ta marrim këtë bakter përmes ushqimit dhe ujit të kontaminuar. Transmetimi i drejtpërdrejtë nga një person i infektuar tek një person i shëndetshëm është gjithashtu i mundur. Transportuesit kryesorë janë mizat dhe insektet e tjera.
Rotaviruset dhe adenoviruset janë shkaktarët më të zakonshëm të diarresë virale, veçanërisht te fëmijët. Përveç diarresë, shfaqen të përziera dhe të vjella, por shpesh edhe ethe dhe të dridhura. Tek të rriturit pamja klinike është më e lehtë për shkak të peshës më të madhe trupore.
DIARREA INFLAMATORE
Diarreja eksudative ose inflamatore shfaqet në rastet e sëmundjes së mukozës së zorrëve (enteriti rajonal, koliti ulceroz, koliti pseudomembranoz, tuberkulozi, limfoma, tumoret etj.), që çon në inflamacion të mukozave, ulçera ose tumore.
Pasojë e këtyre proceseve patologjike është shfaqja e plazmës së gjakut, proteinës së serumit, gjakut, mukusit dhe substancave të tjera në përmbajtjen e zorrëve, gjë që rrit ndjeshëm sasinë e lëngjeve në jashtëqitje. Shfaqja e proceseve patologjike në mukozën e rektumit (pjesa e fundit e traktit tretës) shkakton defekim të shpeshtë, sepse mukoza e ndryshuar e rektumit është më e ndjeshme ndaj shtrirjes së lumenit të zorrëve.
VIJON: Komplikimet dhe si të përballemi në rast se shfaqet diarrea infektive?
