Пишува: Александра Стојановска/saska@panacea.mk
Новите трендови на исхрана не ја заобиколуваат ниту земјава, па така се почесто може да слушнеме дека некој станал вегетаријанец или се префрлил на веганска исхрана. За лекарите ваквиот тип на исхрана е прифатлив само доколку станува збор за некаква интолеранција, но не и ако мотивот за тоа е моден моментален тренд. За педијатарот д-р сци. Александар Сајковски изборот за тоа дали еден човек ќе биде вегетаријанец или веган е негов личен избор. И детето, вели д-р Сајковски, може да избере ваков начин на исхрана, но по полнолетството. Но, додава тој, во процесот на раст и развој тоа е недозволиво, за што постојат и научни докази за важноста на месото. Во ова интервју тој зборува зошто веганството и вегетаријанството не се за деца и за тоа како треба да се спроведува воведувањето дохрана воопшто во животот на бебињата.
Општ впечаток е дека кога станува збор за исхраната или за дохраната на новороденчињата секој период носи нови правила и уверувања. Додека едни мајки се држат на ставот дека бебето веќе од шестиот месец може и грав да јаде како во времето на нашите баби, други до една година ниту вода не им даваат, под изговор дека мајчиното млеко е најдобро. Каде е вистинскиот баланс?
Д-р. сци. Сајковски: Кога станува збор за исхраната на доенчињата во првата година од животот можеби е впечаток дека постои модел во одредени фази, но таа мода само за еден производ била вистинска мода, а тоа е јајцето, односно жолчката. Инаку, за сите други компоненти во исхраната релативно се стандардните препораки поодамна. Иако има промени и во однос на препораките што ги дава Европската комисија и сите педијатриски здруженија во светот, меѓутоа генерално земено, општ став е дека дохраната кај детето треба да почне меѓу четвртиот и шестиот месец и дека концептот на ексклузивно доење е најбитен поради одржување на процентот на мајки кои дојат, бидејќи степенот на нивото на доење во целиот свет беше многу намален и затоа беше воведен да го наречам така проект за ексклузивно доење во кој што идејата беше да се зголеми процентот на мајки кои дојат. Но, и покрај ексклузивното доење во основа дохраната почнува меѓу четвртиот и шестиот месец зависно од развојот на детето и зависно од неговиот раст и контролите што ги прават кај својот педијатар. Во тој контекст дури постојат одредени храни коишто релативно рано се внесуваат, за кои ние уште не сме ни свесни дека може релативно рано да се даваат. Така на пример, месото како дел од исхраната вообичаено се дава после петтиот месец, но постојат форми на месо – меснати кашички кои може да се даваат, по препорака и по четвртиот месец, што вака изгледа дека е релативно рано, но некои родители можеби и би го прифатиле. Така што вистина е дека постои одредена мода само за жолчката, но дохраната мора да почне да се дава, оти ако остане детето само на мајчиното млеко може да дојде во ситуација да не биде доволно внесувањето на минерали и олигоелементи и на дел од протеините за да се обезбеди нормален раст и развој.
Неспорно е дека нема ништо подобро од доењето. Но кога, според Вас, е најдобро време да се почне со дохранување на бебето?
Д-р. сци. Сајковски: Погоре одговорив на прашањето, но би сакал тука нешто да потенцирам. Навистина мајчиното млеко е единствено млеко кое по принцип треба да се дава на детето. Сите вештачки млека, односно формули, се млека кои во основа се или кравји или козји млека коишто се преработени и комплетно адаптирани да се приближат најмногу до составот на мајчиното млеко. Но, никогаш не е исто со мајчиното млеко. Не постои формула која е идентична со мајчиното млеко. Така што, колку што можеме да го одржиме доењето во тек на првата година неспорно дека е најдобро, отколку внесувањето на некоја формула. Но, препораките се и во втората година на животот на детето кога ќе се префрли на млеко, да не се дава кравјо млеко, туку да се дава делумно адаптирана формула којашто ќе се дава во тек на втората година.
Што е со овие трендови на веганство, вегетаријанство, макробиотика кога станува збор за децата, за бебињата?
Д-р. сци. Сајковски: Јас имам еден еден исклучитено позитивен став кон луѓето кои се вегетаријанци и вегани. Мене ми се многу симпатични така да кажам како популација. Меѓутоа тука мора да напоменам една работа која е клучна и важна. А, тоа дека изборот за тоа дали еден човек ќе биде вегетаријанец или веган е негов личен избор. Како што се треба да биде ибор на една индивидуа. И за своето здравје и да одговара за своите постапки и правно и економски и се. Меѓутоа не може да го наметне своето мислење ниеден родител врз детето коешто по принцип треба да се храни со месо. Ако ја земеме целата животниска популација на планетата земја, единствено нешто што не разликува од животните е умот со којшто можеме да размислуваме и да создаваме. Умот покажува дека постојат одредени трендови и вегетаријанството и веганство и може да се каже дека е на некој начин тренд во последно време, но сите докази покажуваат дека човекот треба да јаде месо, односно детето треба да јаде месо. И детето може да избере да биде веган или вегетаријанец само тогаш кога ќе наполни 18 години и кога ќе стане полнолетно. Зошто веганството и вегетаријанството не се за деца, тоа е затоа што ние имаме директни докази со ископини коишто се направени врз луѓе и животни кои живееле пред 2,6 милиони години, во составот на нивните коски е пронајдено дека користеле месо во исхраната. Луѓето во минатото јаделе се она што природата го давала, а тоа се треви, разни цвеќиња, овошје и животни. Впрочем, докази се и орудијата кои ги користеле за убивање на животните. Дури пред само 20 000 години веќе се појавуваат првите населби во коишто луѓето почнуваат да живеат заедно и почнуваат првите корени на земјоделството, сточарството… Кога е во прашање веганската исхрана, исто така, многу важно, клучен елемент за развој на едно дете се протеините. Во природата постојат 20 аминокиселини со коишто човекот треба да живее, од кои девет се апсолутно есенцијални значи ние мораме да ги внесеме. Според составот на протеините, односно според нивните аминокиселини кои ги внесуваме, ги делиме на комплетни и парцијални. Комплетни се оние протеини, односно производи кои ги внесуваме, кои ги имаат сите оние 20 аминикиселини. А посебно од овие девет сите мора да се внатре. А, тоа се наоѓа само кај месото. Кај растителните производи се појавуваат инкомплетни протеини кај кои од овие девет есенцијални аминокиселини недостасува една или две и тие не се комплетирани.
И кога станува збор за веганството тоа по принцип кај децата е забрането.
Европската комисија има официјален документ на препораки и протоколи за исхрана не само на доенчиња, туку и воопшто на деца од Европското здружение за педијатриска гастроентерологија и исхрана. Со тој документ се препорачува до сите членки на Европска Унија, но и земјите кандидати педијатриската служба во земјата да им препорачува на децата исхрана специфична во однос на нивната возраст. Се применува ли тој документ кај нас?
Д-р. сци. Сајковски: Европската комисија има издадено преку Европската агенција за безбедност на храната еден документ издаден пред три години и е обновен во текот на оваа година, каде што стојат препораките за исхрана децата од нула до 18 години. Во тие препораки, исто така, може да се прочита дека месото е едно од клучните компоненти во исхраната, дека дохраната почнува меѓу четвртиот и шестиот месец зависно од развојот на детето, дека глутенот не треба да се даде пред четвртиот месец, но не и после седмиот и дека не треба тој целосно да се отстрани и дадени се сите правила. Кај нас генерално како документ не е внесен во официјалното функционирање на системот на здравствена заштита на децата во Македонија, но се надевам дека во наредниов период кога Македонија ќе влезе во преговори со ЕУ, тој ќе бидат задолжителен и за нас. И се надевам дека ќе бидат апсорбирани од страна на сите институции во земјава.
Што ако некои родители сепак се одлучат за нестандарден тип на исхрана кај детето? Што тогаш треба дополнително да му даваат на детето?
Д-р. сци. Сајковски: Ние денес по амбулантите често се сретнуваме со некои навистина нестандардни принципи во исхраната. Првото прашање кое треба да се дискутира со тие родители е во основа да се едуцираат тие родители зошто нешто што го прават треба да го прават, за тоа зошто нешто што го прават не треба да го прават. Значи, како да се спроведува исхраната. Тоа е првата работа и ја нарекуваме здравствена едукација. Второ што треба да им се објасни на родителите е дека тие може да му чинат зло на своето дете. Дали тие ќе одговараат правно, морално, етички ако утре детето се разболи од нешто. Тоа е истото прашање што се однесува и на вакцинацијата, ако се спроведе или не се спроведе. Дали ако остави одредени траги по неговото здравје, детето кога ќе наполни 18 години може да ги тужи своите родители за несовесност.
Имаат ли педијатрите во Македонија протокол за исхрана и третман на децата?
Д-р. сци. Сајковски: Во состав на Здружението на педијатри на Македонија се дискутирани и се поставувани темите за исхрана на сите големи состаноци и конгреси. Пишан класичен документ којшто е усвоен од Министерството за здравство нема. Постојат протоколи коишто се во однос на исхраната на доењето и постои и Комитет за доење при МЗ, и тоа е еден од убавите чекори кои се направени за промовирање на доењето кај децата. Меѓутоа, класичен документ сега ќе треба да се донесе со преговорите за членство во ЕУ.
