Веќе подолго време ве мачат болки, грчеви, непријатност или надуеност во стомакот. Дошло до промени во начинот на прзнење на цревата? Дали столицата е со различна форма (конзистентност)? На пример, кашеста? Или тврди, испукани површини? Ве мачи ли повремена дијареа? Или запек? Дали сте забележале крв зад дефекацијата? Се чини дека нешто не е во ред со вашето црево и класичното прашање кое често ви паѓа на ум е – дали се работи за нешто сериозно?
Факт е дека тегобите од дигестивниот систем се слични кај повеќе различни, минливи, како и хронични, но и малигни заболувања, објаснува прим. д-р Ведран Томашевиќ, специјалист гастроентерлог. Затоа, јасна е конфузијата во морето на податоци што можеме да ги добиеме од различни извори. Па се поставува прашањето… кога да се побара совет и помош од медицински професионалци?
ВРЕМЕТРАЕЊЕ НА ТЕГОБИТЕ
Ако вашите тегоби траат помалку од 2-3 недели, по правило се работи за акутен инфективен ентероколитис или алиментарна интоксикација (труење со храна); се очекува секој човек да има такви епизоди барем еднаш годишно и тие не се причина за значителна загриженост или одраз на некоја дополнителна или скриена патологија. Од друга страна, доколку тегобите траат подолго од 3-4 недели, тие се класифицирани како хронични, па тогаш секако консултирајте се со лекар.
ВОЗРАСТ ИЛИ ПОЛ
Ако спаѓате во групата на помлади или средовечни луѓе (<50 години), постои мала веројатност дека болките, грчевите и непријатноста во пределот на стомакот (без или со промена на начинот на дефекација и/или формата на столицата) се одраз на малигно заболување. Практично 10-20% од возрасната популација боледува од синдром на нервозно иритабилно црево (IBS – irritable bowel syndrome), кој според некои студии е втора најчеста причина за боледување по респираторните инфекции. IBS се јавува практично двапати почесто кај жените, симптомите често се предизвикани од стрес, психотраума или емоционална напнатост, повремено од храна и/или менструација, а може да се појави и во неколку генерации во исто семејство.
Од друга страна, туморите на дигестивниот систем сепак предоминантно се јавуваат кај средовечни и постари лица, често со присутни фактори на ризик како семејна историја на полипи или цревни тумори, пушење, „западна диета“ богата со црвено месо и преработена храна, а сиромашна со други влакна од растително потекло, дијабетес, обезност или хроничен улцеративен колитис. Во земјава годишно се дијагностицираат околу 2.000 нови пациенти со тумор на дебелото црево.
КАКО ДА ГО РАЗЛИКУВАТЕ IBS ОД РАК НА ДЕБЕЛОТО ЦРЕВО?
Иако некои симптоми се преклопуваат, постојат некои клучни разлики.
Овие симптоми може да се појават и кај синдром на иритабилно црево и кај рак на дебелото црево:
- грчеви и болки во стомакот
- промени во празнењето на цревата кои траат повеќе од две недели
- запек
- пролив (дијареа)
- надуеност, гасови
Симптоми кои можат да се појават кога станува збор за рак на дебелото црево:
- темна столица или крв во столицата
- замор
- крварење од ректумот
- необјаснето губење на телесна тежина
Клучно е да се истакне дека IBS е хронична болест која има фази на влошување, како и фази на подобрување. Тегобите можат да бидат благи, но и исклучително силни и во значителна смисла може да ги нарушат секојдневните работни, едукативни, социјални и сексуални активности и односи. Сепак, треба да се нагласи дека болеста не предизвикува кумулативно структурно оштетување на органите за варење, не го зголемува ризикот од цревни тумори, ниту пак е фатална.
Пациентите со IBS често пријавуваат примеси на светло бела слуз во столицата, што не е типично за цревни тумори.
Од друга страна, туморите на дебелото црево често се асимптоматски и ги откриваме со лекување на нивните последици како што се хроничен замор, анемија и ненамерно губење на тежината. Но, појавата на абдоминална болка придружена со дијареа или запек, промена на калибарот на столицата и губење на апетит кај лицата над 45 години е дефинитивно причина за контакт со медицински професионалци.
КРВ ВО СТОЛИЦАТА? ЗНАК ЗА РАК НА ЦРЕВОТО?
Визуелизацијата на крв на тоалетната хартија, попрскана на столицата или на ве-це шолјата по дефекацијата, секако може да предизвика загриженост. Но, секако треба да се истакне дека ова е честа тегоба која се јавува практично кај секој човек (слично на повремени крварења од носот) и најчесто е одраз на минливи и бенигни состојби предизвикани од механички повреди на аноректумот како дел од тешка и продолжена дефекација, честа дефекација како дел од дијареа, зголемено напрегање (возење велосипед, породување), механичка манипулација (примена на ректални супозитории, мануела евакуација на столицата) или сексуален однос.
Во основа на ректалното крварење најчесто се аналните фисури или хемороиди, потоа следи дивертикуларна болест на дебелото црево, ректални улкуси при запек со ректален пролапс, воспалителни заболувања на цревата и тумори на завршниот дел на дебелото црево (ректумот).
Од друга страна, крварењето од полипи и тумори на дебелото црево е почесто невидливо за окото (окултно) и може да се открие само со лабораториско тестирање на примерок од столицата. Во секој случај, честото, обилно или болно ректално крварење е причина да се консултирате со лекар.
КАКО СЕ ПОСТАВУВА ДИЈАГНОЗАТА НА IBS?
Врз основа на таргетирани прашања, физички преглед и основни лабораториски испитувања (комплетна крвна слика, Ц-реактивен протеин, серологија за целијачна болест, фекален калпротектин), јасна дијагноза на синдромот на иритабилно црево се поставува од страна на матичните лекари кај повеќето пациенти.
КАКО СЕ ПОСТАВУВА ДИЈАГНОЗА НА ТУМОР НА ДЕБЕЛОТО ЦРЕВО?
Кај пациенти со сомневање за окултно крварење од дигестивниот канал (на пример, кај пациенти со анемија), често се врши лабораториско испитување на столицата за траги од крв.
Од друга страна, во рамките на обработка на сомневањето за тумор на цревата, на почетокот не се препорачува одредување на т.н. тумор маркери или изведување на имиџинг методи како КТ и МР на абдомен, туку единствениот недвосмислен метод за поставување дијагноза е ендоскопскиот преглед на дебелото црево – колоноскопија. Сите други лабораториски, биохемиски и имиџинг методи се користат за дополнителна класификација на степенот на сериозноста и проширеноста на болеста и за планирање на понатамошни методи на лекување и следење на пациентот.
