Доц. д-р Владимир Андреевски: СИНДРОМ НА ИРИТАБИЛНО ЦРЕВО – Загрижувачки 30-90 отсто од болните не консултираат лекар навремено

ПИШУВА:
Доцент д-р Владимир Андреевски,
интернист – гастроентерохепатолог, ЈЗУ УК за гастроентерохепатологија
Медицински факултет, Скопје

♦♦♦♦♦♦♦

Што е синдром на иритабилно (нервозно) црево?

Синдром на иритабилно црево (СИЦ) е едно од најчестите функционални нарушувања на гастроинтестиналниот тракт, кај кое постои функционален проблем на дел од телото, но нема абнормалност во градбата, што значи дека функцијата е нарушена, но сите делови се анатомски и морфолошки нормални.

Се јавува кај 10-20% од светската популација. Инциденцата е во пораст и се јавува 2-3 пати почесто кај женскиот пол. Половина од пациентите се луѓе на возраст под 35 години, а 25-45% од сите пациенти кај гастроентеролог, отпаѓаат токму на овие лица. И покрај фактот дека матичните лекари во западните земји се сретнуваат со 4-5 пациенти неделно, се смета дека загрижувачки 30 – 90 % од болните не консултираат лекар навремено. Кај половина од пациентите со СИЦ датумот на почеток на симптомите се поклопува со важно збиднување, како што е промена на домот или работно место. Ова сугерира можен психолошки тригер за појава. Кај 10 – 20 % од пациентите стартот на симптомите се поклопува со претходен пристап на акутен гастроентеритис. Се смета дека ризикот за развој на СИЦ изнесува околу 11 % во годините по појавата на само една епизода на вирусен гастроентеритис. Кај останатите, главниот тригер останува непознат.

Синдромот на нервозно црево е состојба која предизвикува болки во стомакот и проблеми со цревното празнење. Некои луѓе со оваа состојба имаат чести, воденести столици, односно дијареја, а други запек, односно опстипација. Некои пак наизменично имаат периоди со дијареја и запек.

Студиите покажуваат дека е можно да се постигне клинички релевантна придобивка и позитивен ефект кај одредени подгрупи пациенти, а особено кај оние со доминантна појава на дијареја и подуеност. Еден од нив е и пробиотикот PROBIELLE IBSolution во формулација на прашок за перорална употреба, кој претставува смеса од лиофилизирани, корисни бактерии на млечно-киселинското вриење со минимум 3 x 10⁹, односно 3 милијарди живи клетки од видовите на Lactobacillus plantarum CECT 7484, Lactobacillus plantarum CECT 7485 и Pediococcus acidilactici CECT 7483

Кои се симптомите на СИЦ?

Симптомите вклучуваат болки и грчеви во стомакот, поврзани со цревното празнење, дијареја или запек, подуеност на стомакот и вишок на гасови. Покрај гастроинтестиналните симптоми постојат и екстраинтестинални, како што се: промени во расположението, депресија, болки во грбот или проблеми со мокрењето. Всушност, со пратење на вонцревните симптоми, се прати и ефикасноста на ординираната терапија.

Дали постои единствен сигурен дијагностички тест за СИЦ?

Не, не постои специфичен тест. Токму затоа е важен вашиот матичен лекар кој може да се посомнева и да претпостави дали имате СИЦ поставувајќи само неколку прашања, а некогаш и дополнителни испитувања за да бидете сигурни дека немате нешто друго освен СИЦ. Всушност симптомите се недоволно специфични за да укажат на етиологијата, па често дијагнозата се поставува на принцип на исклучување на посериозни состојби и ова особено се однесува на популацијата на лица над 40 години. Повеќето лекари практикуваат да направат рутински тестови на крвта кај луѓе со сомневање за СИЦ и резултатите од истите се обично, но можат да помогнат за да се исклучат други медицински состојби.

Што може секој пациент со СИЦ да направи за да се обиде да се чувствува подобро?

Може да започне да води дневник за да го следи квалитетот и типот на храната што се внесува секој ден, натаму што прави во тек на денот и како се чувствува. На тој начин, пациентите може да сфатат дали нешто што прават или јадат ги подобрува или влошува симптомите.

Добро е пациентите со СИЦ да престанат да консумираат храна што ги влошува симптомите на СИЦ. Обично се започнува со откажување од храна која создава вишок гасови, а потоа е можен постапен обид за откажување од млеко, сладолед и друга храна која содржи млеко и млечни производи и тоа во пробен период од две недели. Многу лекари препорачуваат привремено елиминирање на млечните производи, бидејќи нетолеранцијата на лактоза е честа секундарна појава и може да го влоши СИЦ или дури и да предизвика симптоми слични на СИЦ. Најчестите намирници кои произведуваат вишок гасови се мешунките (како грав) и зеленчукот од типот на зелката, зелје, карфиолот и брокулата. Некои луѓе имаат проблеми и при консумација на кромид, целер, моркови, суво грозје, банани, кајсии, сливи, никулци и пченица.

Лековите можат да ги ублажат симптомите на СИЦ. Но, ниту една форма на терапија до моментов, применета самостојно, не може да ја излекува состојбата трајно. Добрата вест е што 10-20% од новодијагностицираните лица се асимптоматски по изминати 5 години од почетокот на тегобите

Оние кои имаат запек се советуваат да јадат продукти со повеќе влакна, иако тие може да бидат причина за влошување на истовремено присутната подуеност кај дел од пациентите. Ова се постигнува со јадење повеќе овошје и зеленчук. Евентуално можно е да се внесуваат препарати на база на влакна како суплементи. Ако јадењето повеќе влакна резултира со влошување на симптомите, истите треба да се прекинат.

Се советува и редовна физичка активност. Тоа подразбира умерен степен на физичка активност во тек на 20 до 60 минути, 3 до 5 дена во неделата. Истражувањата покажуваат дека ова помага да се подобрат дел од симптомите на СИЦ.

Како се лекува СИЦ?

Лековите можат да ги ублажат симптомите на СИЦ. Но, ниту една форма на терапија до моментов, применета самостојно, не може да ја излекува состојбата трајно. Добрата вест е што 10-20% од новодијагностицираните лица се асимптоматски по изминати 5 години од почетокот на тегобите. Постојат голем број на различни третмани и терапии за СИЦ. Често е неопходно да се испробаат повеќе од една комбинација на третмани и лекови за да се најде онаа која е најкорисна за вас. Советувањето со лекар, нутриционист и психијатар и психолог може да помогне кај СИЦ, бидејќи стресот и грижата може да ја влошат состојбата. Сето ова спаѓа во групата на психосоцијални форми на терапија. Имено, особено овие пациенти сакаат логично објаснување за нивната состојба со нужна доза на емпатија, дури иако точната причина за СИЦ е се уште непозната. Третманот на СИЦ може да потрае, така што за време на овој процес, важно е да комуницирате со вашиот лекар поврзано со сите ваши симптоми, грижи и какви било стрес фактори или други проблеми што ќе се појават.

Најчестите намирници кои произведуваат вишок гасови се мешунките (како грав) и зеленчукот од типот на зелката, зелје, карфиолот и брокулата. Некои луѓе имаат проблеми и при консумација на кромид, целер, моркови, суво грозје, банани, кајсии, сливи, никулци и пченица

Како општо правило, лековите се резервирани само за пациенти чии симптоми не реагираат соодветно на поконзервативни мерки како што се промените во исхраната и додатоците на влакна. Во лековите кои можат да помогнат за третман на симптомите на СИЦ спаѓаат:

• Лекови за олеснување на дијарејата;
• Лекови за ублажување на запек;
• Антидепресиви – овие лекови делуваат така што ја блокираат и ублажуваат болката. Кога се користат за лекување на СИЦ, тие се даваат во многу помала доза отколку што вообичаено би се давале за лекување на депресија или други психијатриски состојби;
• Лекови наречени „антиспазмотици“;
• Антибиотици – овие лекови понекогаш помагаат при третман на надуеноста и дијарејата кај некои луѓе и главно се работи за нересорптивни форми на антибиотици.
• Пробиотици – постои зголемен интерес за можните корисни ефекти на т.н. „здрави“ бактерии (пробиотици) кај различни цревни заболувања, вклучително и СИЦ. Дали додатоците кои ги содржат овие бактерии се од исклучителна корист не е докрај докажано, но факт е дека и во секојдневната пракса, а и според водичите на некои асоцијации, како што е Светската гастроентеролошка асоцијација, тие се препорачуваат и активно се применуваат кај пациенти со СИЦ.

Отсуството на 100 % сигурни докази за придобивките од пробиотиците за лекување на синдромот на нервозно црево (СИЦ), веројатно се должи на хетерогеноста кај ова нарушување. Сепак студиите покажуваат дека е можно да се постигне клинички релевантна придобивка и позитивен ефект кај одредени подгрупи пациенти, а особено кај оние со доминантна појава на дијареја и подуеност, и сето ова во светлината на податоците за важноста на промените во составот на нормалната цревна микрофлора во оваа подгрупа пациенти со СИЦ, односно присуството на нерамнотежа на истата.

Еден од нив е и пробиотикот PROBIELLE IBSolution во формулација на прашок за перорална употреба, кој претставува смеса од лиофилизирани, корисни бактерии на млечно-киселинското вриење со минимум 3 x 10⁹, односно 3 милијарди живи клетки од видовите на Lactobacillus plantarum CECT 7484, Lactobacillus plantarum CECT 7485 и Pediococcus acidilactici CECT 7483. Овој пробиотик има докажана ефикасност во повеќе научни студии и ја намалува надуеноста и абдоминалната болка, го регулира цревното празнење, го подобрува квалитетот на животот на пациенти со СИЦ и воедно ги намалува симптомите на лактозна интолеранција. Имено овој пробиотик е и единствена комбинација на 3 пробиотски соеви, призната од страна на Светската организација на гастроентеролози кој се наоѓа во нивниот водич за пробиотици од 2017 година. Ја намалува цревната пермеабилност со што ги намалува симптомите на дијареја и сензитивност. Пробиотиците како класа на производи делуваат така што ја коригираат цревната дисбиоза и ја балансираат цревната микробиота, а воедно имаат и антиинфламаторно дејство.

Каков живот може да очекуваат пациентите со СИЦ и каква е прогнозата?

Повеќето луѓе со СИЦ ја имаат оваа состојба до крајот на нивниот живот. И покрај тоа, повеќето пациенти наоѓаат начини да ги подобрат своите симптоми. Клучот е да продолжите да работите со вашиот лекар се додека заедно не најдете соодветен пристап кој функционира.