Пишува: Д-р Зоран Јовановски
Гинеколог – акушер
Предменструалниот синдром – ПМС е психоендокринолошко нарушување со биолошка, психолошка и социјална подлога. Овој синдром најчесто се јавува помеѓу 20-та и 40-та година од животот, но може да се јави и порано и подоцна. Околу 90 отсто од жените повремено ги имале основните симптоми на ПМС, околу 20-40 отсто страдаат од одредени физички и психички ограничувања, додека околу 5 проценти го доживуваат ПМС како тежок облик на психофизички стрес.
Точната причина, етиологија, за ПМС не е позната, иако постојат неколку теории.
- Хормонална теорија – се смета дека има нерамнотежа помеѓу естрогените и хормонот прогестерон, зголемена продукција на алдостерон, хиперпролактинемија, зголемена продукција на простагландини.
- Нехормонална теорија – настанува хипогликемија, хиповитаминоза, инфекции, нарушена синтеза на невротрансмитери (предменструален пад на ендорфините).
- Психогена теорија – поради депресија, психичка напнатост.
Во последно време, се повеќе се зборува за био-психо-социјалната етиологија на ПМС.
Според оваа теорија се смета дека заемното дејство помеѓу биолошките, социјалните и психичките фактори е причината за ПМС. Хормоналните промени во предменструалната (лутеална) фаза, заради зголемената концентрација и нарушениот однос на естрогените и прогестероните, ја поттикнуваат појавата на овој синдром кај жени кои се биолошки и психолошки склони за развој на ПМС.
Симптомите на ПМС се јавуваат исклучиво во втората фаза од менструалниот циклус.
Целосната симптоматологијата на предменструалниот синдром не е во целост позната и денес се наведуваат околу 150 различни симптоми. Најчести се: отоци, пораст на телесна тежина, умор, емоционална осетливост и психичка напнатост. Потоа следуваат неодредени стомачни тегоби, главоболка, подуеност, нарушување на сонот, промени во расположението, нарушувања во однесувањето, социјална изолација, плачливост и промени во сексуалните активности.
Класични критериуми за потврда на ПМС се: непостоење на симптоми во првите 7 дена од менструалниот циклус, повторување на симптомите во текот на најмалку три последователни менструални циклуси и тие тегоби треба да бидат доволно силни да бараат лекарски третман.
Околу 90 отсто од жените повремено ги имаат основните симптоми на ПМС, околу 20-40 отсто страдаат од одредени физички и психички ограничувања, додека околу 5 проценти го доживуваат ПМС како тежок облик на психофизички стрес.
Инаку, потребни се точна и исцрпна анамнеза и детален клинички преглед за поставување на дијагноза ПМС. Притоа, треба да се исклучат органските причини за слични тегоби за половите органи, уринарниот и дигестивниот тракт. Важно е тегобите кои пациентката ги наведува да не слабеат, но и да не стануваат поизразени.
Симптомите на ПМС кај повеќето пациентки се многу специфични, добро локализирани и се повторуваат во правилни временски периоди. Понекогаш можат да се влошат поради психички и емоционални причини и тогаш се манифестираат како напади со силна главоболка и светкање пред очите, проследени со повраќање.
Комплицираната симптоматологија и нејасна етиологија на ПМС го прават комплициран и терапевтскиот пристап и концепт на лекувањето на ПМС.
Лекувањето на ПМС може да се подели во три групи: симптоматично лекување, хормонална терапија, диететско или лекување со алтернативни методи.
Симтоматичното лекување се состои во примена на аналгетици, диуретици и антихистаминици. При главоболка се даваат аналгетици со антипростагландинско дејство. Средства за смирување и антидепресиви се даваат само неколку дена. Диуретиците се користат при појава на отоци.
Хормоналната орална контрацепција, е метода на избор за лекување на ПМС. Кај повеќето жени со оваа терапија се смируваат тегобите, но за жал, кај мал број тие се влошуваат. – Мултивитаминската терапија со Б6, магнезиум и цинк често се употребува во лекувањето на ПМС. Од другите лекови се користат антибиотици, имунотерапија, есенцијални масни киселини, бета-блокатори, а од алтернативните методи – масажа на телото, одмор, изолација, едукација, јога, групна психотерапија, диети, музикотерапија, хомеопатски лекови, акупунктура, хипноза, па дури и интравагинална електростимулација. Ефектите од овие алтернативни методи досега не се потврдени.
